İçeriğe atla

Glikoliz: Revizyonlar arasındaki fark

TİKİPedi sitesinden
Sonraki değişiklik →
GörselVikimetin
"<span id="glikoliz-canlılık-enerjisinin-temelindeki-on-adımlık-sanatlı-süreç-ve-hassas-kontrol-mekanizmaları"></span> = Glikoliz: Canlılık Enerjisinin Temelindeki On Adımlık Sanatlı Süreç ve Hassas Kontrol Mekanizmaları = Glikoliz, canlı hücrelerin sitozolünde gerçekleşen ve altı karbonlu bir glukoz molekülünün, on adımlık bir enzimatik reaksiyonlar dizisi sonucunda iki adet üç karbonlu pirüvat molekülüne parçalandığı..." içeriğiyle yeni sayfa oluşturdu
 
TikipediBot (mesaj | katkılar)
authorizeduser, Botlar, Güvenilir Kullanıcılar
1.035 değişiklik
k Glikoliz kavramı oluşturuldu.
Etiketler: İçerik değiştirildi Geri alındı
1. satır: 1. satır:
<span id="glikoliz-canlılık-enerjisinin-temelindeki-on-adımlık-sanatlı-süreç-ve-hassas-kontrol-mekanizmaları"></span>
'''Glikoliz''' kavramından bahseden makaleler aşağıda listelenmiştir:
= Glikoliz: Canlılık Enerjisinin Temelindeki On Adımlık Sanatlı Süreç ve Hassas Kontrol Mekanizmaları =


Glikoliz, canlı hücrelerin sitozolünde gerçekleşen ve altı karbonlu bir glukoz molekülünün, on adımlık bir enzimatik reaksiyonlar dizisi sonucunda iki adet üç karbonlu pirüvat molekülüne parçalandığı evrensel bir metabolik yolaktır.<sup>1</sup> Bu süreç, oksijenin varlığından bağımsız olarak işleyebilmesi nedeniyle, hem aerobik (oksijenli solunum yapan) hem de anaerobik (oksijensiz solunum yapan) canlılarda enerjinin (ATP) ve indirgeyici gücün (NADH) temel üretim mekanizmalarından biri olarak kabul edilir.<sup>1</sup> Canlılık için bu denli merkezi bir role sahip olması, onun önemli bir metabolik yolak olduğuna işaret etmektedir.<sup>1</sup> Bu yolak, sadece bir enerji üretim hattı olmanın ötesinde, hücrenin büyümesi, onarımı ve çoğalması için gerekli olan birçok biyosentetik öncül molekülün de kaynağıdır.
* [[Glikoliz]] (Biyoloji)


Bu raporun amacı, glikoliz yolunun moleküler düzeydeki işleyişini, her bir adımda gerçekleşen hassas kimyasal dönüşümleri ve bu sürecin bütününü yöneten çok katmanlı kontrol mekanizmalarını, güncel bilimsel bulgular ışığında detaylı bir şekilde sunmaktır. Devamında, bu bilimsel veriler, sürecin ardındaki nizam, gaye, indirgemeci yaklaşımların yetersizliği ve hammadde-sanat ayrımı gibi kavramsal çerçeveler ekseninde analiz edilecektir.
[[Kategori:Kavramlar]]
 
<span id="bilimsel-açıklama-ve-güncel-bulgular"></span>
== Bilimsel Açıklama ve Güncel Bulgular ==
 
<span id="temel-kavramlar-ve-işleyiş-glikoliz-yolunun-on-adımı"></span>
=== Temel Kavramlar ve İşleyiş: Glikoliz Yolunun On Adımı ===
 
Glukozun pirüvata dönüştürüldüğü on adımlık reaksiyon zinciri, her bir basamağın kendine özgü kimyasal mantığı ve enerji profili ile birlikte incelenebilir. Süreç, termodinamik ve işlevsel olarak iki ana faza ayrılır: enerji harcanan &quot;Yatırım Fazı&quot; ve enerji üretilen &quot;Üretim Fazı&quot;.<sup>1</sup>
 
<span id="faz-1-enerji-yatırım-fazı-adım-1-5"></span>
==== Faz 1: Enerji Yatırım Fazı (Adım 1-5) ====
 
Bu fazın temel amacı, kimyasal olarak oldukça kararlı bir molekül olan glukozun, iki molekül ATP harcanarak daha reaktif ve sonraki adımlarda ikiye bölünebilecek kararsız bir forma dönüştürülmesidir.<sup>4</sup> Bu yatırım, yolun ilerleyen aşamalarında daha fazla enerjinin geri kazanılması için bir ön hazırlık niteliğindedir.
 
<span id="adım-1-glukozun-fosforilasyonu"></span>
===== Adım 1: Glukozun Fosforilasyonu =====
 
Süreç, sitozole giren bir glukoz molekülünün '''Hekzokinaz''' (veya karaciğer hücrelerinde '''Glukokinaz''') adı verilen bir enzim tarafından fosforillenmesiyle başlar. Bu reaksiyonda, bir ATP molekülünden bir fosfat grubu alınarak glukozun altıncı karbon atomuna aktarılır ve sonuç olarak '''Glukoz-6-fosfat (G6P)''' molekülü meydana gelir.<sup>2</sup> Bu ilk adımın iki temel sonucu vardır. Birincisi, G6P molekülüne eklenen negatif yüklü fosfat grubu, molekülün hücre zarından dışarı sızmasını engeller; böylece glukoz hücre içinde hapsedilmiş olur.<sup>4</sup> İkincisi, bu fosforilasyon glukozun kimyasal reaktivitesini artırarak onu sonraki reaksiyonlara hazırlar.<sup>4</sup> Bu adım, Gibbs serbest enerji değişiminin (ΔG) büyük ve negatif olması nedeniyle fizyolojik koşullar altında tek yönlü (irreversible) olarak kabul edilir ve glikolizin ilk önemli kontrol noktalarından birini teşkil eder.<sup>1</sup>
 
<span id="adım-2-izomerizasyon"></span>
===== Adım 2: İzomerizasyon =====
 
İkinci adımda, G6P, '''Fosfoglukoz İzomeraz''' enzimi aracılığıyla yapısal bir izomeri olan '''Fruktoz-6-fosfat (F6P)''''a dönüştürülür.<sup>2</sup> Bu reaksiyon, bir aldoz şekerinin (glukoz) bir ketoz şekerine (fruktoz) dönüştürülmesidir. Bu yapısal yeniden düzenleme, bir sonraki fosforilasyon adımının molekülün birinci karbonunda (C1) gerçekleşmesine olanak tanır ve molekülün dördüncü adımda daha simetrik olarak iki adet üç karbonlu birime bölünmesi için gerekli yapısal zemini hazırlar.
 
<span id="adım-3-ikinci-fosforilasyon-ve-taahhüt-adımı"></span>
===== Adım 3: İkinci Fosforilasyon ve &quot;Taahhüt Adımı&quot; =====
 
Üçüncü adımda, F6P molekülü, '''Fosfofruktokinaz-1 (PFK-1)''' enzimi tarafından ikinci bir ATP molekülü kullanılarak tekrar fosforillenir. Bu reaksiyon sonucunda molekülün birinci karbonuna da bir fosfat grubu eklenir ve '''Fruktoz-1,6-bisfosfat (F1,6BP)''' oluşturulur.<sup>2</sup> Bu adım, glikoliz yolunun en önemli kontrol noktası ve geri dönüşü olmayan &quot;taahhüt adımı&quot; olarak kabul edilir. Büyük negatif ΔG değeri nedeniyle bu reaksiyon da tek yönlüdür.<sup>1</sup> Bir kez F1,6BP oluştuktan sonra, molekül neredeyse tamamen glikoliz yolunu tamamlamaya yönlendirilir. PFK-1'in aktivitesi, hücrenin enerji durumunu yansıtan ATP ve AMP gibi moleküller tarafından hassas bir şekilde allosterik olarak düzenlenir ve bu özelliğiyle yolun genel akış hızını belirleyen ana vana görevini görür.<sup>4</sup>
 
<span id="adım-4-parçalanma-cleavage"></span>
===== Adım 4: Parçalanma (Cleavage) =====
 
Artık simetrik ve kararsız bir yapıya sahip olan altı karbonlu F1,6BP molekülü, '''Aldolaz''' enzimi tarafından tam ortasından iki adet üç karbonlu şeker fosfata ayrıştırılır. Bu parçalanma sonucunda '''Dihidroksiaseton fosfat (DHAP)''' ve '''Gliseraldehit-3-fosfat (GAP)''' molekülleri meydana gelir.<sup>2</sup> Bu reaksiyon, tek bir altı karbonlu öncülün, yolun geri kalanında işlenecek olan iki adet üç karbonlu birime dönüştürüldüğü kilit bir adımdır.
 
<span id="adım-5-izomerizasyon"></span>
===== Adım 5: İzomerizasyon =====
 
DHAP ve GAP birbirinin yapısal izomeridir, ancak yolun bir sonraki adımına sadece GAP doğrudan devam edebilir. Bu nedenle, '''Trioz Fosfat İzomeraz''' enzimi, DHAP'ı hızla ve tersinir bir şekilde GAP'a dönüştürür.<sup>2</sup> Bu reaksiyon, bir glukoz molekülünden gelen her iki üç karbonlu birimin de glikolizin enerji üretim fazına girmesini temin eder. Yolun devamında GAP sürekli olarak tüketildiği için, Le Chatelier ilkesi uyarınca denge sürekli olarak GAP oluşumu yönüne kaydırılır ve böylece hücre içindeki neredeyse tüm DHAP'ın GAP'a dönüştürülmesi sağlanır.<sup>4</sup>
 
<span id="faz-2-enerji-üretim-fazı-adım-6-10"></span>
==== Faz 2: Enerji Üretim Fazı (Adım 6-10) ====
 
Bu fazda, yatırım fazında oluşturulan iki adet GAP molekülü, bir dizi reaksiyonla pirüvata dönüştürülür. Bu süreçte toplamda dört ATP ve iki NADH molekülü sentezlenir.<sup>1</sup> Her bir glukoz molekülü için bu fazdaki reaksiyonlar iki kez tekrarlandığından, net kazanç bu adımların ürünlerinin iki katıdır.
 
<span id="adım-6-oksidasyon-ve-fosforilasyon"></span>
===== Adım 6: Oksidasyon ve Fosforilasyon =====
 
Her bir GAP molekülü, '''Gliseraldehit-3-fosfat Dehidrogenaz (GAPDH)''' enzimi tarafından oksitlenir. Bu reaksiyon sırasında, yüksek enerjili elektron taşıyıcısı olan bir NAD⁺ (nikotinamid adenin dinükleotit) molekülü, bir hidrojen ve iki elektron alarak '''NADH''''a indirgenir. Aynı zamanda, reaksiyon sırasında açığa çıkan enerji kullanılarak moleküle sitozolden bir inorganik fosfat (Pi) eklenir ve sonuçta çok yüksek enerjili bir fosfat bağı içeren '''1,3-Bisfosfogliserat (1,3-BPG)''' molekülü oluşturulur.<sup>2</sup> Bu, glikolizdeki tek oksidasyon adımıdır ve hem indirgeyici güç (NADH) hem de bir sonraki adımda ATP sentezi için kullanılacak yüksek enerjili bir ara ürün meydana getirir.
 
<span id="adım-7-substrat-düzeyinde-fosforilasyon-ile-ilk-atp-üretimi"></span>
===== Adım 7: Substrat Düzeyinde Fosforilasyon ile İlk ATP Üretimi =====
 
Bu adımda, 1,3-BPG'nin birinci karbonuna bağlı olan yüksek enerjili fosfat grubu, '''Fosfogliserat Kinaz''' enzimi aracılığıyla bir ADP (adenozin difosfat) molekülüne aktarılır. Bu reaksiyon sonucunda bir molekül '''ATP''' ve '''3-Fosfogliserat (3-PG)''' meydana gelir.<sup>2</sup> Bu, &quot;substrat düzeyinde fosforilasyon&quot; olarak bilinen bir mekanizmayla ATP'nin üretildiği ilk adımdır. Bu reaksiyon her iki üç karbonlu birim için de gerçekleştiğinden, bu adımda toplam iki ATP üretilir. Böylece, yatırım fazında harcanan iki ATP molekülü bu noktada geri kazanılmış olur.
 
<span id="adım-8-fosfat-grubunun-yeniden-konumlandırılması"></span>
===== Adım 8: Fosfat Grubunun Yeniden Konumlandırılması =====
 
Sekizinci adımda, 3-PG molekülündeki fosfat grubu, '''Fosfogliserat Mutaz''' enzimi tarafından üçüncü karbondan ikinci karbona taşınır ve sonuç olarak '''2-Fosfogliserat (2-PG)''' molekülü oluşturulur.<sup>2</sup> Bu içsel yeniden düzenleme, bir sonraki dehidrasyon (su çıkarma) adımı için molekülü hazırlar ve son adımda ATP sentezine olanak tanıyacak yüksek enerjili bir enol-fosfat bağının oluşumuna zemin hazırlar.
 
<span id="adım-9-dehidrasyon"></span>
===== Adım 9: Dehidrasyon =====
 
'''Enolaz''' enzimi, 2-PG molekülünden bir su molekülü (H2​O) uzaklaştırır. Bu dehidrasyon reaksiyonu, molekül içindeki enerji dağılımını değiştirerek çok yüksek enerjili bir fosfat bağı içeren '''Fosfoenolpirüvat (PEP)''' molekülünü meydana getirir.<sup>2</sup> Bu adım, fosfat grubunun hidroliz enerjisini önemli ölçüde artırarak, son adımda ATP sentezi için gerekli olan büyük termodinamik itici gücü oluşturur.
 
<span id="adım-10-substrat-düzeyinde-fosforilasyon-ile-ikinci-atp-üretimi"></span>
===== Adım 10: Substrat Düzeyinde Fosforilasyon ile İkinci ATP Üretimi =====
 
Yolun son adımında, PEP'in yüksek enerjili fosfat grubu, '''Pirüvat Kinaz''' enzimi tarafından bir ADP molekülüne aktarılır. Bu reaksiyon sonucunda bir molekül daha '''ATP''' ve glikolizin son ürünü olan '''Pirüvat''' meydana gelir.<sup>4</sup> Bu adım, glikolizin ikinci ve net kâr getiren ATP üretim noktasıdır. Hekzokinaz ve PFK-1 adımları gibi, bu reaksiyon da büyük negatif ΔG değeri nedeniyle tek yönlüdür ve yolun üçüncü önemli düzenleme noktasını oluşturur.<sup>1</sup>
 
Aşağıdaki tablo, glikoliz yolunun on adımını, ilgili enzimleri, ürünleri ve enerji değişimlerini özetlemektedir.
 
'''Tablo 1: Glikoliz Yolunun On Adımlık Reaksiyon Zinciri'''
 
{| class="wikitable"
|-
| style="text-align: left;"| Adım
| style="text-align: left;"| Substrat
| style="text-align: left;"| Görevli Enzim
| style="text-align: left;"| Ürün(ler)
| style="text-align: left;"| Temel Kimyasal Dönüşüm
| style="text-align: left;"| Enerji Değişimi (1 Glukoz için)
|-
| style="text-align: left;"| 1
| style="text-align: left;"| Glukoz
| style="text-align: left;"| Hekzokinaz / Glukokinaz
| style="text-align: left;"| Glukoz-6-fosfat
| style="text-align: left;"| Fosforilasyon
| style="text-align: left;"| -1 ATP
|-
| style="text-align: left;"| 2
| style="text-align: left;"| Glukoz-6-fosfat
| style="text-align: left;"| Fosfoglukoz İzomeraz
| style="text-align: left;"| Fruktoz-6-fosfat
| style="text-align: left;"| İzomerizasyon
| style="text-align: left;"| -
|-
| style="text-align: left;"| 3
| style="text-align: left;"| Fruktoz-6-fosfat
| style="text-align: left;"| Fosfofruktokinaz-1 (PFK-1)
| style="text-align: left;"| Fruktoz-1,6-bisfosfat
| style="text-align: left;"| Fosforilasyon
| style="text-align: left;"| -1 ATP
|-
| style="text-align: left;"| 4
| style="text-align: left;"| Fruktoz-1,6-bisfosfat
| style="text-align: left;"| Aldolaz
| style="text-align: left;"| DHAP + GAP
| style="text-align: left;"| Parçalanma
| style="text-align: left;"| -
|-
| style="text-align: left;"| 5
| style="text-align: left;"| Dihidroksiaseton fosfat (DHAP)
| style="text-align: left;"| Trioz Fosfat İzomeraz
| style="text-align: left;"| Gliseraldehit-3-fosfat (GAP)
| style="text-align: left;"| İzomerizasyon
| style="text-align: left;"| -
|-
| style="text-align: left;"| 6
| style="text-align: left;"| 2 x GAP
| style="text-align: left;"| Gliseraldehit-3-fosfat Dehidrogenaz
| style="text-align: left;"| 2 x 1,3-Bisfosfogliserat
| style="text-align: left;"| Oksidasyon ve Fosforilasyon
| style="text-align: left;"| +2 NADH
|-
| style="text-align: left;"| 7
| style="text-align: left;"| 2 x 1,3-Bisfosfogliserat
| style="text-align: left;"| Fosfogliserat Kinaz
| style="text-align: left;"| 2 x 3-Fosfogliserat
| style="text-align: left;"| Substrat Düzeyinde Fosforilasyon
| style="text-align: left;"| +2 ATP
|-
| style="text-align: left;"| 8
| style="text-align: left;"| 2 x 3-Fosfogliserat
| style="text-align: left;"| Fosfogliserat Mutaz
| style="text-align: left;"| 2 x 2-Fosfogliserat
| style="text-align: left;"| İzomerik Kayma (Mutasyon)
| style="text-align: left;"| -
|-
| style="text-align: left;"| 9
| style="text-align: left;"| 2 x 2-Fosfogliserat
| style="text-align: left;"| Enolaz
| style="text-align: left;"| 2 x Fosfoenolpirüvat (PEP)
| style="text-align: left;"| Dehidrasyon
| style="text-align: left;"| -
|-
| style="text-align: left;"| 10
| style="text-align: left;"| 2 x Fosfoenolpirüvat (PEP)
| style="text-align: left;"| Pirüvat Kinaz
| style="text-align: left;"| 2 x Pirüvat
| style="text-align: left;"| Substrat Düzeyinde Fosforilasyon
| style="text-align: left;"| +2 ATP
|-
| style="text-align: left;"| '''Net Sonuç'''
| style="text-align: left;"|
| style="text-align: left;"|
| style="text-align: left;"|
| style="text-align: left;"|
| style="text-align: left;"| '''+2 ATP, +2 NADH, 2 Pirüvat'''
|}
 
Glikoliz yolunun termodinamik profili, yani her bir reaksiyonun serbest enerji değişimi (ΔG), sürecin kontrol mantığı hakkında önemli ipuçları sunar. Yolaktaki on reaksiyonun yedisi, hücre içi koşullarda dengeye yakın bir durumda (ΔG≈0) gerçekleşir.<sup>1</sup> Bu tersinir adımlar, metabolik esneklik sağlar ve ara ürünlerin gerektiğinde pentoz fosfat yolu veya lipid sentezi gibi diğer biyosentetik yollara kolayca yönlendirilmesine imkan tanır.<sup>1</sup> Buna karşılık, üç reaksiyon (Adım 1, 3 ve 10) büyük ve negatif ΔG değerlerine sahiptir, bu da onları fizyolojik koşullarda tek yönlü ve geri döndürülemez kılar.<sup>8</sup> Bu termodinamik özellik, bu üç adımın neden yolun ana düzenleme noktaları olarak görev yapmak üzere seçildiğini açıklar. Bu &quot;vanalar&quot;, yolun genel akışını kontrol etmek, israfı önlemek ve hücrenin değişen ihtiyaçlarına cevap vermek için en mantıklı konumlardır. Bu yapı, sistemin hem ileriye doğru güçlü bir akışa sahip olmasını hem de hassas bir şekilde kontrol edilebilmesini sağlayan optimize edilmiş bir düzenlemeye işaret eder.<sup>14</sup>
 
<span id="güncel-araştırmalardan-bulgular-düzenleme-ve-organizasyonun-yeni-boyutları"></span>
=== Güncel Araştırmalardan Bulgular: Düzenleme ve Organizasyonun Yeni Boyutları ===
 
Glikolitik akışın hızı, statik bir süreç olmayıp, hücrenin anlık enerji ve biyosentetik ihtiyaçlarına göre saniyelik düzeyde ayarlanır. Bu kontrol, temel olarak yukarıda belirtilen üç tek yönlü reaksiyonu katalizleyen enzimler üzerinden sağlanır: Hekzokinaz, PFK-1 ve Pirüvat Kinaz.<sup>1</sup>
 
<span id="metabolik-akışın-hassas-kontrolü-anahtar-enzimlerin-düzenlenmesi"></span>
==== Metabolik Akışın Hassas Kontrolü: Anahtar Enzimlerin Düzenlenmesi ====
 
Glikolizin düzenlenmesi, hem hücre içi sinyallere (allosterik düzenleme) hem de organizmanın genel durumunu yansıtan hormonal sinyallere cevap veren karmaşık bir ağdır.
 
Fosfofruktokinaz-1 (PFK-1) Düzenlemesi: Glikolizin Ana Kontrol Noktası
 
PFK-1, glikolizin taahhüt adımı olması nedeniyle en hassas şekilde düzenlenen enzimdir. Bu enzim, allosterik bir yapıya sahiptir, yani aktivitesi, aktif bölgesinden farklı bir yere bağlanan düzenleyici moleküller tarafından değiştirilebilir. Bu düzenleyiciler, hücrenin enerji yükünü gösteren sinyaller olarak işlev görür:
 
* '''İnhibitörler (Yüksek Enerji Sinyalleri):''' Hücrede ATP konsantrasyonu yüksek olduğunda, bu durum yeterli enerji olduğu anlamına gelir. ATP, PFK-1'in allosterik bir bölgesine bağlanarak enzimin substratı olan F6P'ye olan ilgisini (afinitesini) azaltır ve aktivitesini inhibe eder. Bu, tipik bir son ürün geri besleme (feedback) inhibisyonu mekanizmasıdır ve enerji israfını önler.<sup>10</sup> Benzer şekilde, mitokondrideki Krebs döngüsünün bir ara ürünü olan sitrat da PFK-1'i inhibe eder. Sitrat birikimi, mitokondriyal metabolizmanın doygunluğa ulaştığı ve daha fazla yakıta ihtiyaç olmadığı sinyalini verir.<sup>10</sup>
* '''Aktivatörler (Düşük Enerji Sinyalleri):''' Hücrede enerji seviyeleri düştüğünde ATP'nin hidroliziyle oluşan AMP ve ADP'nin konsantrasyonu artar. Bu moleküller, ATP'nin inhibitör etkisini tersine çevirerek PFK-1'i aktive eder.<sup>10</sup> En güçlü allosterik aktivatör ise '''Fruktoz-2,6-bisfosfat (F-2,6-BP)''''tır. Bu molekül, PFK-1'in F6P'ye olan afinitesini binlerce kat artırır ve ATP'nin inhibitör etkisini neredeyse tamamen ortadan kaldırır. F-2,6-BP seviyesi, insülin gibi hormonlar tarafından kontrol edilir, bu da glikolizin sadece tek bir hücrenin değil, tüm organizmanın metabolik durumuyla bütünleşmesini sağlar.<sup>16</sup>
 
Bu allosterik düzenleme, PFK-1 enziminin iki farklı üç boyutlu yapı (konformasyon) arasında geçiş yapmasıyla sağlanır: inaktif '''T-durumu''' (Tense/Gergin) ve aktif '''R-durumu''' (Relaxed/Gevşek). İnhibitörler T durumunu, aktivatörler ise R durumunu stabilize eder. Bu yapısal geçişler, enzimin aktivitesinde ani ve hassas değişikliklere olanak tanır.<sup>10</sup>
 
Pirüvat Kinaz (PK) Düzenlemesi: İleri Besleme (Feed-forward) Aktivasyonu
 
PK, glikolizin son tek yönlü adımı olarak hem allosterik hem de kovalent modifikasyonla düzenlenir. Yüksek ATP seviyeleri, PK'yı da allosterik olarak inhibe ederek bir geri besleme kontrolü sağlar. Ancak PK'nın en dikkat çekici düzenlenme şekli, yolun daha önceki bir adımı olan PFK-1 reaksiyonunun ürünü olan '''Fruktoz-1,6-bisfosfat (F1,6BP)''' tarafından aktive edilmesidir.<sup>16</sup> Bu, bir &quot;ileri besleme&quot; (feed-forward) aktivasyon mekanizmasıdır. Bu mekanizma sayesinde, glikolizin başlarında akış arttığında (yüksek F1,6BP seviyesi ile sinyal verildiğinde), bu sinyal yolun sonundaki enzimi de aktive ederek ara ürünlerin birikmesini önler ve yolun bir bütün olarak uyum içinde hızlanmasını sağlar.
 
Aşağıdaki tablo, bu karmaşık düzenleme mantığını özetlemektedir.
 
'''Tablo 2: Glikoliz Yolunun Anahtar Düzenleyici Enzimleri ve Allosterik Etkileşimleri'''
 
{| class="wikitable"
|-
| style="text-align: left;"| Görevli Enzim
| style="text-align: left;"| Adım No.
| style="text-align: left;"| Temel Aktivatörler
| style="text-align: left;"| Temel İnhibitörler
| style="text-align: left;"| Düzenleme Mantığı ve Sonucu
|-
| style="text-align: left;"| '''Hekzokinaz'''
| style="text-align: left;"| 1
| style="text-align: left;"| -
| style="text-align: left;"| Glukoz-6-fosfat (Ürün inhibisyonu)
| style="text-align: left;"| '''Geri Besleme:''' Yolun ilk ürünü, kendi üretimini yavaşlatarak hücreye aşırı G6P girişini ve fosfat israfını engeller.
|-
| style="text-align: left;"| '''Fosfofruktokinaz-1 (PFK-1)'''
| style="text-align: left;"| 3
| style="text-align: left;"| AMP, ADP, Fruktoz-2,6-bisfosfat
| style="text-align: left;"| ATP, Sitrat, H⁺
| style="text-align: left;"| '''Geri Besleme &amp; İleri Besleme:''' Hücrenin enerji durumuna (ATP/AMP oranı) ve diğer metabolik yolların (Krebs) durumuna göre glikolizin ana hızını ayarlar.
|-
| style="text-align: left;"| '''Pirüvat Kinaz (PK)'''
| style="text-align: left;"| 10
| style="text-align: left;"| Fruktoz-1,6-bisfosfat (F1,6BP)
| style="text-align: left;"| ATP, Alanin
| style="text-align: left;"| '''Geri Besleme &amp; İleri Besleme:''' Glikolizin başındaki akış artışı (yüksek F1,6BP), yolun sonunu da hızlandırarak koordinasyonu sağlar ve tıkanmayı önler.
|}
 
<span id="uzamsal-organizasyon-verimliliği-artıran-geçici-kompleksler-metabolonlar"></span>
==== Uzamsal Organizasyon: Verimliliği Artıran Geçici Kompleksler (&quot;Metabolonlar&quot;) ====
 
Geleneksel olarak glikolitik enzimlerin sitozolde serbestçe dağıldığı düşünülmekteydi. Ancak son 10 yıldaki araştırmalar, bu enzimlerin belirli koşullar altında dinamik olarak bir araya gelerek &quot;metabolon&quot; veya &quot;glikozom&quot; adı verilen işlevsel kompleksler oluşturduğunu ortaya koymuştur.<sup>23</sup> Özellikle hipoksi (oksijen azlığı) gibi hücresel stres durumlarında, hücrenin enerji üretimi için glikolize olan bağımlılığı artar. Bu koşullar altında, PFK, Aldolaz, GAPDH ve Pirüvat Kinaz gibi enzimlerin, faz ayrımı yoluyla &quot;G cisimcikleri&quot; (G bodies) olarak adlandırılan yoğunlaşmış yapılar oluşturduğu gözlemlenmiştir.<sup>24</sup>
 
Bu yapıların, bir reaksiyonun ürününün bir sonraki enzimin aktif bölgesine doğrudan aktarılmasını (&quot;substrat kanalize etme&quot;) kolaylaştırarak glikolitik akışın verimliliğini ve hızını artırdığı düşünülmektedir. Bu organizasyon, ara ürünlerin difüzyonla kaybolma veya başka yollara sapma olasılığını azaltır, böylece metabolik akışı optimize eder.<sup>23</sup> Bu durum, özellikle kanser hücrelerinin düşük oksijenli tümör ortamında hayatta kalma stratejileri için de büyük önem taşımaktadır.<sup>24</sup> Bu bulgular, glikolizin sadece kimyasal düzeyde değil, aynı zamanda fiziksel ve uzamsal düzeyde de son derece organize bir sistem olduğunu göstermektedir.
 
<span id="patofizyolojik-bağlantılar-kontrol-kaybolduğunda"></span>
==== Patofizyolojik Bağlantılar: Kontrol Kaybolduğunda ====
 
Glikolizdeki hassas kontrol mekanizmalarının bozulması, ciddi patolojik sonuçlara yol açabilir.
 
* '''Warburg Etkisi ve Kanser:''' Birçok kanser hücresinde, oksijen varlığında bile enerji üretiminin büyük ölçüde glikolize kaydığı gözlemlenir. Bu durum &quot;aerobik glikoliz&quot; veya &quot;Warburg etkisi&quot; olarak bilinir ve normal hücrelere göre çok daha yüksek bir glukoz tüketim oranına neden olur.<sup>25</sup> Bu metabolik yeniden programlamanın, kanser hücrelerinin sadece enerji ihtiyacını karşılamakla kalmayıp, aynı zamanda hızlı çoğalmaları için gerekli olan biyosentetik öncülleri (nükleotitler, amino asitler, lipidler) sağlamak üzere glikoliz ara ürünlerini kullanmasına olanak tanıdığı düşünülmektedir.<sup>25</sup> Bu süreçte, HIF-1α gibi transkripsiyon faktörleri, glikolitik enzimlerin üretimini artırarak kilit bir rol oynar.<sup>26</sup>
* '''Kalıtsal Enzim Eksiklikleri:''' Glikolitik enzimlerin üretiminden sorumlu genlerde meydana gelen mutasyonlar, ciddi kalıtsal hastalıklara yol açabilir.
** '''Pirüvat Kinaz Eksikliği (PKD):''' En sık görülen glikolitik enzimopati olup, özellikle mitokondrisi olmayan ve enerji için tamamen glikolize bağımlı olan alyuvarların yeterli ATP üretememesine neden olur. ATP eksikliği, alyuvarların hücre zarı bütünlüğünü koruyamamasına ve erken parçalanmasına (hemolitik anemi) yol açar.<sup>28</sup>
** '''Tarui Hastalığı (PFK Eksikliği):''' PFK enziminin kas (M) alt birimindeki bir eksiklik nedeniyle, kas hücreleri glikozu enerji için verimli bir şekilde kullanamaz. Bu durum, özellikle egzersiz sırasında enerji açığına yol açarak, egzersiz intoleransı, şiddetli kas krampları ve kas yıkımı (rabdomiyoliz) ile karakterizedir.<sup>32</sup>
 
Bu bulgular, glikolizin sadece bir enerji yolu olmadığını, aynı zamanda bir biyosentetik ve sinyalizasyon merkezi olduğunu göstermektedir. Glikoliz ara ürünleri, pentoz fosfat yolu, hekzozamin yolu ve lipid sentezi gibi çok sayıda anabolik yolağa yönlendirilir.<sup>1</sup> Ayrıca, son araştırmalar glikolitik enzimlerin metabolizma dışı &quot;non-canonical&quot; fonksiyonlara sahip olduğunu, örneğin çekirdeğe giderek transkripsiyonu düzenlediğini veya hücre iskeletiyle etkileşerek hücre hareketliliğinde rol aldığını ortaya koymuştur.<sup>35</sup> Bu durum, glikolizin kontrolünün sadece enerji (ATP) dengesini değil, aynı zamanda büyüme, çoğalma ve hayatta kalma sinyalleri ile metabolik akış arasındaki karmaşık dengeyi de sağlayann bir &quot;ana şalter&quot; gibi işlev gördüğünü ortaya koymaktadır. Hücresel metabolizma, birbirinden izole yolların bir toplamı değil, son derece entegre, birbirine bağlı ve çok işlevli bileşenlerden oluşan bir ağdır ve glikoliz, bu ağın en temel ve en bağlantılı düğümlerinden biridir.
 
<span id="kavramsal-analiz"></span>
== Kavramsal Analiz ==
 
Bu bölümde, sunulan bilimsel veriler, raporun başında belirtilen felsefi ve dilbilimsel ilkeler çerçevesinde analiz edilecektir. Amaç, bilimsel gerçeklerin işaret ettiği daha derin manaları tefekkür etmektir.
 
<span id="nizam-gaye-ve-sanat-analizi"></span>
=== Nizam, Gaye ve Sanat Analizi ===
 
Glikoliz yolunun bilimsel analizi, sürecin her aşamasında belirgin bir nizam, gaye ve sanatın varlığına işaret etmektedir.
 
* '''Sıralı ve Aşamalı İşleyişteki Nizam:''' Glikoliz, rastgele kimyasal reaksiyonların bir toplamı değildir. Aksine, on adımlık, belirli bir sırayı takip eden ve her adımda özel bir enzimin görevlendirildiği son derece düzenli bir süreçtir. Glukozun önce iki ATP harcanarak aktive edilmesi (yatırım fazı), sonra parçalanması ve en sonunda net bir enerji ve ara ürün kazancıyla (üretim fazı) sonuçlanması, mantıksal bir iş akışına işaret eder. Bu sıralamanın, termodinamik olarak en verimli ve kontrol edilebilir yol olacak şekilde tertip edildiği görülmektedir.<sup>14</sup> Her bir ara ürün, bir sonraki adımın substratı olacak şekilde hassas bir kimyasal dönüşüme uğratılır.
* '''Kontrol Mekanizmalarındaki Hassasiyet ve Gaye:''' Sistemin sadece işlemesi değil, aynı zamanda kendini kontrol etmesi, belirli bir gayeye yönelik olduğunu gösterir. PFK-1 enziminin, hücrenin enerji para birimi olan ATP tarafından inhibe edilmesi ve enerji eksikliği sinyali olan AMP tarafından aktive edilmesi, sürecin hücrenin anlık ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde ayarlandığını açıkça ortaya koyar. Bu, israfı önleyen ve verimliliği en üst düzeye çıkaran amaçlı bir kontrol sistemidir. Benzer şekilde, Pirüvat Kinaz'ın, yolun başından gelen bir sinyal (F1,6BP) ile aktive edilmesi, tüm yolun bir bütün olarak, belirli bir amaca (pirüvat üretimi ve ATP kazancı) yönelik koordineli bir şekilde çalıştığını gösterir. Bu geri besleme ve ileri besleme döngülerinin varlığı, rastgele kimyasal etkileşimlerle açıklanması zor, hassas bir düzenlemeye işaret eder.
* '''Yapısal ve Fonksiyonel Sanat:''' Enzimlerin kendileri, belirli substratları tanıyacak ve belirli kimyasal dönüşümleri en verimli şekilde gerçekleştirecek şekilde üç boyutlu olarak tertip edilmiş sanatlı moleküler makinelerdir. Örneğin, PFK-1'in allosterik bölgesine ATP'nin bağlanmasıyla meydana gelen konformasyonel değişiklik ve bunun, enzimin kilometrelerce uzaktaki (moleküler ölçekte) aktif bölgesine olan etkisini düzenlemesi (T ve R durumları arasındaki geçiş), karmaşık bir mühendislik ürünü gibidir.<sup>10</sup> Ayrıca, stres koşullarında bu enzimlerin bir araya gelerek &quot;metabolonlar&quot; oluşturması, sistemin sadece kimyasal değil, aynı zamanda fiziksel ve organizasyonel düzeyde de sanatlı bir yapıya sahip olduğunu ve değişen koşullara adaptasyon gösterecek şekilde tasarlandığını ortaya koyar.<sup>24</sup>
 
<span id="indirgemeci-ve-materyalist-safsataların-eleştirisi"></span>
=== İndirgemeci ve Materyalist Safsataların Eleştirisi ===
 
Bilimsel literatürde ve popüler anlatımlarda, karmaşık biyolojik süreçleri açıklarken kullanılan dil, çoğu zaman felsefi yanılgılar içerebilir.
 
* '''Faili Mefule Atfetme Hatası:''' Bilimsel metinlerde sıkça rastlanan &quot;PFK-1, ATP seviyesini algılar ve yavaşlar&quot; veya &quot;Hücre, enerji ihtiyacını karşılamak için glikolizi hızlandırmayı seçer&quot; gibi ifadeler, cansız moleküllere veya süreçlere bilinç, irade ve karar verme gibi fiiller atfeder.<sup>5</sup> Bu dil, süreci basitleştirmek için bir kolaylık sağlasa da, felsefi olarak bir yanılgıdır. ATP, PFK-1 veya hücre, birer fail değil, belirli kanunlar ve mekanizmalar dahilinde işleyen varlıklardır. Bu dil, &quot;nasıl&quot; sorusuna cevap verirken, &quot;kim&quot; sorusunu göz ardı etmekte veya faili, fiilin gerçekleştiği mekanizmanın kendisine yüklemektedir. Bu, faili mefule (yani, işi yapana değil, işin yapıldığı şeye) atfetme hatasıdır.
* '''Kanunları Fail Zannetme Safsatası:''' &quot;Allosterik düzenleme kanunları glikoliz akışını kontrol eder&quot; gibi bir ifade, bir açıklama değil, bir isimlendirmedir.<sup>39</sup> Kanunlar, bir işin nasıl yapıldığının tarifidir, o işi yapanın kendisi değildir. Allosterik düzenleme, var olan bir mekanizmanın adıdır. Bu mekanizmayı var eden ve bu kanunları koyarak işleyişi düzenleyen bir irade ve kudretin varlığı, bu tür bir dil tarafından perdelenir. Raporun tamamında kullanılan edilgen dil (&quot;PFK-1'in aktivitesi, ATP varlığında inhibe olacak şekilde düzenlenmiştir&quot;), bu felsefi hatadan kaçınmayı ve işleyişi olduğu gibi, bir fiil olarak değil, bir süreç olarak betimlemeyi hedefler.
 
<span id="hammadde-ve-sanat-ayrımı-analizi"></span>
=== Hammadde ve Sanat Ayrımı Analizi ===
 
Glikoliz sürecini, onu oluşturan temel bileşenler (hammadde) ile bu bileşenlerde bulunmayan, ancak ortaya çıkan eserde görülen özellikler (sanat) arasındaki fark üzerinden analiz etmek, konunun daha derin bir boyutunu ortaya koyar.<sup>39</sup>
 
* '''Hammadde: Atomlar ve Moleküller:''' Glikoliz sürecinin temel hammaddesi, glukoz molekülünü oluşturan cansız karbon, hidrojen ve oksijen atomları ile süreçte görev alan enzimlerin yapı taşı olan amino asitlerdir. Bu temel bileşenlerin tek başlarına hiçbirinde, on adımlık bir yolu takip etme, enerji üretme, kendini düzenleme veya başka yollarla entegre olma gibi bir bilgi, plan veya amaç mevcut değildir. Bir karbon atomu, bir sonraki adımda ne olacağını bilmez; bir ATP molekülü, bir enzimi &quot;inhibe etmeye&quot; karar vermez.
* '''Sanat: İşlevsel Bütün Olarak Glikoliz Yolu:''' Glikoliz yolu ise bu basit hammaddelerden inşa edilmiş, onlarda bulunmayan yepyeni özelliklere sahip bir &quot;sanat eseri&quot;dir. Bu sanat eserinde görülen ve hammaddesinde bulunmayan özellikler şunlardır:
** '''Bilgi ve Plan:''' On adımlık belirli bir sıra ve her adım için özel bir enzimin görevlendirilmesi, bir planın ve bilginin varlığını gösterir.
** '''Kontrol ve Düzenleme:''' ATP/AMP oranına duyarlı geri besleme ve ileri besleme mekanizmaları, sistemin bir amaca hizmet ettiğini ve hassas olarak kontrol edildiğini gösterir.
** '''Verimlilik ve Gaye:''' Net ATP ve NADH kazancı ile diğer yollar için pirüvat gibi evrensel bir ara ürünün üretilmesi, sürecin belirli bir gayeye yönelik olduğunu ortaya koyar.
** '''Adaptasyon:''' Hipoksi gibi zorlu koşullarda metabolonlar oluşturarak fiziksel olarak yeniden organize olabilme yeteneği, sistemin dinamik ve uyarlanabilir bir sanat olduğunu gösterir.
 
Bu analiz, şu temel soruları akla getirmektedir: Hammaddede bulunmayan bu özellikler, yani bu plan, kontrol ve amaç, bu sanat eserine nereden gelmiştir? Cansız atomlar ve moleküller, kendilerinde olmayan bir bilgiyi ve planı takip ederek, nasıl olur da canlılığın devamı için bu kadar hayati, verimli ve karmaşık bir sistemi meydana getirmişlerdir? Bu durum, hammadde ile ondan inşa edilen sanat arasındaki derin farkı ve sanatın, o sanatı icra edecek bilgi, irade ve kudret sahibi bir Sanatkârı zorunlu olarak gerektirdiği sonucunu akla getirmektedir.
 
<span id="sonuç"></span>
== Sonuç ==
 
Glikoliz yolunun bilimsel analizi, onun sadece bir dizi kimyasal reaksiyonlar toplamı olmadığını açıkça ortaya koymuştur. Bu süreç, her adımı hassasiyetle belirlenmiş, anlık hücresel ve organizmal ihtiyaçlara göre kendini anında ayarlayabilen dinamik kontrol mekanizmalarıyla donatılmış, diğer hücresel sistemlerle tam entegre çalışan ve belirli bir amaca (enerji ve yapı taşı üretimi) yönelik olarak tertip edilmiş son derece nizamlı bir sistemdir. Termodinamik prensiplerden allosterik düzenlemeye, enzimatik kinetikten uzamsal organizasyona kadar her seviyede, dikkat çekici bir verimlilik ve hassasiyet gözlemlenmektedir.
 
Güncel bilimsel veriler, bu on adımlık sürecin her basamağında ve genel işleyişinde görülen bu nizamı, hassas ayarları ve sanatlı yapıyı gözler önüne sermektedir. Bu deliller, sürecin basit tesadüflerle veya cansız maddelerin kendi kendine organizasyonuyla açıklanmasının barındırdığı zorlukları ortaya koymaktadır. Bu noktadan sonra, bu sanatlı ve hikmetli sistemin ardında bir ilim, irade ve kudret sahibi bir Fail'in varlığını kabul edip etmemek, sunulan bu deliller ışığında okuyucunun kendi aklının ve vicdanının vereceği bir karardır.
 
<span id="kaynakça"></span>
== Kaynakça ==
 
Chandel, N. S. (2021). Glycolysis. ''Cold Spring Harbor Perspectives in Biology'', ''13''(8), a040535. <sup>1</sup>
 
Hui, S., Ghergurovich, J. M., Park, J. O., &amp; Rabinowitz, J. D. (2018). Four key steps control glycolytic flux in mammalian cells. ''Cell Metabolism'', ''28''(4), 543-557.e6. <sup>40</sup>
 
Jang, C., Chen, L., &amp; Rabinowitz, J. D. (2021). Metabolite exchange between compartments. ''Nature Reviews Molecular Cell Biology'', ''22''(9), 585-603.
 
Jin, M., &amp; Kmach, J. (2021). Compartmentalization of glycolysis by phase separation. ''Current Opinion in Cell Biology'', ''70'', 89-96. <sup>24</sup>
 
Litan, A., &amp; Chandel, N. S. (2023). Rethinking the function of glycolysis. ''Nature Metabolism'', ''5''(10), 1668-1679.
 
Malla, A., Gupta, S., &amp; Sur, R. (2024). Glycolytic enzymes in non-glycolytic web: functional analysis of the key players. ''Cell Biochemistry and Biophysics'', ''82''(2), 351-378. <sup>35</sup>
 
MedlinePlus. (2021). ''Pyruvate kinase deficiency''. National Library of Medicine. <sup>28</sup>
 
Meléndez-Hevia, E., Waddell, T. G., &amp; Montero, F. (1996). Optimization of glycolysis: a new approach to the study of the evolution of metabolic pathways. ''Journal of Molecular Evolution'', ''43''(3), 293-303.
 
Park, J. O., Rubin, S. A., Xu, Y. F., Amador-Noguez, D., Fan, J., Shlomi, T., &amp; Rabinowitz, J. D. (2012). Rethinking glycolysis: on the biochemical logic of metabolic pathways. ''Nature Chemical Biology'', ''8''(6), 509-517. <sup>14</sup>
 
Shestov, A. A., Liu, X., Ser, Z., Cluntun, A. A., Hung, Y. P., Huang, L.,... &amp; DeBerardinis, R. J. (2014). Quantitative determinants of aerobic glycolysis in cancer cells. ''Cell Metabolism'', ''20''(5), 727-737.
 
Tanner, C., Kaddour, H., Tholl, D., &amp; van der Krol, A. R. (2018). The role of mitochondrial glycolysis in the regulation of stramenopile metabolism. ''Molecular Biology and Evolution'', ''35''(11), 2737-2748. <sup>41</sup>
 
Valentine, W. N., Tanaka, K. R., &amp; Miwa, S. (1961). A specific erythrocyte glycolytic enzyme defect (pyruvate kinase) in three subjects with congenital non-spherocytic hemolytic anemia. ''Transactions of the Association of American Physicians'', ''74'', 100-110.
 
Warburg, O. (1956). On the origin of cancer cells. ''Science'', ''123''(3191), 309-314.
 
Wellen, K. E., &amp; Thompson, C. B. (2010). Cellular metabolic stress: considering how cells respond to nutrient limitation. ''Molecular Cell'', ''40''(2), 200-209. <sup>42</sup>
 
Yalcin, A. (2018). Hiperglisemi, Oksidatif Stres ve Tip 2 Diyabette Oksidatif Stres Belirteçlerinin Tanımlanması. ''Sağlık Bilimleri Dergisi'', ''27''(1), 69-76. <sup>43</sup>
 
<span id="alıntılanan-çalışmalar"></span>
==== Alıntılanan çalışmalar ====
 
# Glycolysis - PMC, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8091952/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8091952/</u>]
# Glycolysis Unveiled: 10 Steps, Enzymes &amp; Diagram - Microbe Notes, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://microbenotes.com/glycolysis/ <u>https://microbenotes.com/glycolysis/</u>]
# Glycolysis Pathway - BYJU'S, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://byjus.com/biology/glycolysis/ <u>https://byjus.com/biology/glycolysis/</u>]
# Glycolysis | Cellular respiration | Biology (article) - Khan Academy, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.khanacademy.org/science/biology/cellular-respiration-and-fermentation/glycolysis/a/glycolysis <u>https://www.khanacademy.org/science/biology/cellular-respiration-and-fermentation/glycolysis/a/glycolysis</u>]
# Biochemistry, Glycolysis - StatPearls - NCBI Bookshelf, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482303/ <u>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482303/</u>]
# The 10 Glycolysis Steps - ThoughtCo, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.thoughtco.com/steps-of-glycolysis-373394 <u>https://www.thoughtco.com/steps-of-glycolysis-373394</u>]
# GLYCOLYSIS, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.ttuhsc.edu/medicine/academic-affairs/documents/sakai-files/bct/7_Glycolysis_Notes_Ganapathy.pdf <u>https://www.ttuhsc.edu/medicine/academic-affairs/documents/sakai-files/bct/7_Glycolysis_Notes_Ganapathy.pdf</u>]
# Glycolysis - Wikipedia, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://en.wikipedia.org/wiki/Glycolysis <u>https://en.wikipedia.org/wiki/Glycolysis</u>]
# 1.11: Glycolysis - Biology LibreTexts, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://bio.libretexts.org/Courses/University_of_California_Davis/BIS_2A%3A_Introductory_Biology_-_Molecules_to_Cell/BIS_2A%3A_Introductory_Biology_(Britt)/01%3A_Readings/1.11%3A_Glycolysis <u>https://bio.libretexts.org/Courses/University_of_California_Davis/BIS_2A%3A_Introductory_Biology_-_Molecules_to_Cell/BIS_2A%3A_Introductory_Biology_(Britt)/01%3A_Readings/1.11%3A_Glycolysis</u>]
# Phosphofructokinase 1 - Wikipedia, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://en.wikipedia.org/wiki/Phosphofructokinase_1 <u>https://en.wikipedia.org/wiki/Phosphofructokinase_1</u>]
# Structural basis for allosteric regulation of human phosphofructokinase-1 - PMC, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10980016/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10980016/</u>]
# Glycolysis Explained in 10 Easy Steps (With Diagrams) - Microbiology Info, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://microbiologyinfo.com/glycolysis-10-steps-explained-steps-by-steps-with-diagram/ <u>https://microbiologyinfo.com/glycolysis-10-steps-explained-steps-by-steps-with-diagram/</u>]
# Monitoring and modelling the dynamics of the cellular glycolysis pathway: A review and future perspectives - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9703637/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9703637/</u>]
# Rethinking glycolysis: on the biochemical logic of metabolic pathways - PubMed, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22596202/ <u>https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22596202/</u>]
# Rethinking glycolysis: On the biochemical logic of metabolic pathways - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.researchgate.net/publication/224978045_Rethinking_glycolysis_On_the_biochemical_logic_of_metabolic_pathways <u>https://www.researchgate.net/publication/224978045_Rethinking_glycolysis_On_the_biochemical_logic_of_metabolic_pathways</u>]
# 15.4: Regulation of Glycolysis - Biology LibreTexts, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://bio.libretexts.org/Bookshelves/Biochemistry/Fundamentals_of_Biochemistry_(Jakubowski_and_Flatt)/02%3A_Unit_II-_Bioenergetics_and_Metabolism/15%3A_Glucose_Glycogen_and_Their_Metabolic_Regulation/15.04%3A_Regulation_of_Glycolysis <u>https://bio.libretexts.org/Bookshelves/Biochemistry/Fundamentals_of_Biochemistry_(Jakubowski_and_Flatt)/02%3A_Unit_II-_Bioenergetics_and_Metabolism/15%3A_Glucose_Glycogen_and_Their_Metabolic_Regulation/15.04%3A_Regulation_of_Glycolysis</u>]
# Phosphofructokinase is an allosteric enzyme that catalyzes an important step in glycolysis. Explain how this step is a control point in cellular respiration. - CK-12, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.ck12.org/flexi/chemistry/enzymes-in-chemistry/phosphofructokinase-is-an-allosteric-enzyme-that-catalyzes-an-important-step-in-glycolysis.-explain-how-this-step-is-a-control-point-in-cellular-respiration./ <u>https://www.ck12.org/flexi/chemistry/enzymes-in-chemistry/phosphofructokinase-is-an-allosteric-enzyme-that-catalyzes-an-important-step-in-glycolysis.-explain-how-this-step-is-a-control-point-in-cellular-respiration./</u>]
# Regulation Of Glycolysis And Gluconeogenesis - Principles Of Metabolic Regulation MCAT Wiki - MCAT Content - Jack Westin, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://jackwestin.com/resources/mcat-content/principles-of-metabolic-regulation-mcat-wiki/regulation-of-glycolysis-and-gluconeogenesis <u>https://jackwestin.com/resources/mcat-content/principles-of-metabolic-regulation-mcat-wiki/regulation-of-glycolysis-and-gluconeogenesis</u>]
# Phosphofructokinase is allosterically activated - BYJU'S, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://byjus.com/neet/how-is-phosphofructokinase-allosterically-activated/ <u>https://byjus.com/neet/how-is-phosphofructokinase-allosterically-activated/</u>]
# (PDF) Regulation of glycolysis - Role of insulin - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.researchgate.net/publication/7606338_Regulation_of_glycolysis_-_Role_of_insulin <u>https://www.researchgate.net/publication/7606338_Regulation_of_glycolysis_-_Role_of_insulin</u>]
# Pyruvate kinase - Wikipedia, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://en.wikipedia.org/wiki/Pyruvate_kinase <u>https://en.wikipedia.org/wiki/Pyruvate_kinase</u>]
# New concepts in feedback regulation of glucose metabolism - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6786796/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6786796/</u>]
# Glycolysis: A multifaceted metabolic pathway and signaling hub - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11605472/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11605472/</u>]
# Compartmentalization and metabolic regulation of glycolysis - PMC, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8572002/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8572002/</u>]
# The Warburg Effect: Cancer's Achilles' Heel - Number Analytics, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.numberanalytics.com/blog/warburg-effect-cancer-therapy <u>https://www.numberanalytics.com/blog/warburg-effect-cancer-therapy</u>]
# (PDF) Glucose Metabolism in Cancer: The Warburg Effect and Beyond - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.researchgate.net/publication/351737638_Glucose_Metabolism_in_Cancer_The_Warburg_Effect_and_Beyond <u>https://www.researchgate.net/publication/351737638_Glucose_Metabolism_in_Cancer_The_Warburg_Effect_and_Beyond</u>]
# Glucose Metabolism in Cancer: The Warburg Effect and Beyond - PubMed, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34014531/ <u>https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34014531/</u>]
# Pyruvate kinase deficiency: MedlinePlus Genetics, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://medlineplus.gov/genetics/condition/pyruvate-kinase-deficiency/ <u>https://medlineplus.gov/genetics/condition/pyruvate-kinase-deficiency/</u>]
# Pyruvate Kinase Deficiency - StatPearls - NCBI Bookshelf, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560581/ <u>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560581/</u>]
# The variable manifestations of disease in pyruvate kinase deficiency and their management, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7556504/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7556504/</u>]
# Pyruvate Kinase Deficiency and Other Enzymopathies of the Erythrocyte - OMMBID, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://ommbid.mhmedical.com/content.aspx?sectionID=225553843 <u>https://ommbid.mhmedical.com/content.aspx?sectionID=225553843</u>]
# Tarui's disease | EBSCO Research Starters, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.ebsco.com/research-starters/health-and-medicine/taruis-disease <u>https://www.ebsco.com/research-starters/health-and-medicine/taruis-disease</u>]
# Phosphofructokinase deficiency - Wikipedia, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://en.wikipedia.org/wiki/Phosphofructokinase_deficiency <u>https://en.wikipedia.org/wiki/Phosphofructokinase_deficiency</u>]
# Tarui disease and distal glycogenoses: clinical and genetic update - PMC, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2949577/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2949577/</u>]
# Glycolytic enzymes in non-glycolytic web: functional analysis of the key players | Request PDF - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.researchgate.net/publication/377268580_Glycolytic_enzymes_in_non-glycolytic_web_functional_analysis_of_the_key_players <u>https://www.researchgate.net/publication/377268580_Glycolytic_enzymes_in_non-glycolytic_web_functional_analysis_of_the_key_players</u>]
# Exploring Non-Metabolic Functions of Glycolytic Enzymes in Immunity - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2017.01549/full <u>https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2017.01549/full</u>]
# Hidden features: exploring the non-canonical functions of metabolic enzymes - PMC, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6124551/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6124551/</u>]
# Exploring Non-Metabolic Functions of Glycolytic Enzymes in Immunity - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5702622/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5702622/</u>]
# TiKiPedi Yayın Anayasası.docx
# Four key steps control glycolytic flux in mammalian cells - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6062487/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6062487/</u>]
# Mitochondrial Glycolysis in a Major Lineage of Eukaryotes - PMC, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6198282/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6198282/</u>]
# Metabolism strikes back: metabolic flux regulates cell signaling - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3003187/ <u>https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3003187/</u>]
# Hiperglisemi, Oksidatif Stres ve Tip 2 Diyabette Oksidatif ... - DergiPark, erişim tarihi Ağustos 7, 2025, [https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1066313 <u>https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1066313</u>]

21.34, 17 Ekim 2025 tarihindeki hâli

Glikoliz kavramından bahseden makaleler aşağıda listelenmiştir:

"https://tikipedi.org/index.php?title=Glikoliz&oldid=356" sayfasından alınmıştır