← Önceki değişiklik Sonraki değişiklik →

19.31, 18 Ekim 2025 tarihindeki hâli

Hayvansal Dokularda Kas Doku: Hareketin Sanatlı Motorları

Giriş

Canlılık aleminin en temel tezahürlerinden biri olan hareket, karmaşık biyolojik sistemlerin en dikkat çekici özelliklerindendir. Bu kabiliyetin ardındaki temel mekanizma, kimyasal enerjinin mekanik güce dönüştürüldüğü özelleşmiş bir doku olan kas dokusunda saklıdır. Hayvan vücudunda, iskeletin hareketinden kalbin ritmik atışına, iç organların çalışmasından kan damarlarının çapının ayarlanmasına kadar hayati öneme sahip sayısız faaliyet, kas dokusunun varlığı ve faaliyetiyle mümkün kılınır. Bu doku, tek bir temel prensip olan kasılma üzerine inşa edilmiş olmasına rağmen, görev aldığı farklı sistemlerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde üç ana formda özelleşmiştir: iskelet kası, kalp kası ve düz kas.

Bu raporun amacı, hareketin bu üç temel motorunun yapısal, fonksiyonel ve moleküler düzeydeki farklılıklarını ve benzerliklerini derinlemesine incelemektir. İlk olarak, tüm kas tiplerinin temelini oluşturan kasılma mekanizmasının evrensel prensipleri ele alınacak, ardından iskelet, kalp ve düz kas dokularının kendilerine has histolojik mimarileri, kontrol mekanizmaları ve fizyolojik rolleri karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir. Rapor, doku plastisitesi, rejenerasyon kapasitesi ve kas dokusunun bir endokrin organ olarak diğer sistemlerle kurduğu karmaşık iletişim ağı gibi güncel araştırma alanlarındaki bulguları da kapsayacaktır. Son olarak, bu bilimsel veriler ışığında, kas dokusunda gözlemlenen hassas nizam, gaye ve sanatlı yapılar üzerine kavramsal bir analiz sunulacaktır. Bu bütüncül yaklaşım, kas dokusunun sadece mekanik bir bileşen olmadığını, aynı zamanda canlının varlığını sürdürmesi için kurulmuş bütünleşik bir sistemin sanatlı bir parçası olduğunu ortaya koymayı hedeflemektedir.

Bölüm 1: Kas Dokusunun Bilimsel Zemini: Yapı, İşleyiş ve Güncel Bulgular

Kas dokusu, kasılma yeteneğine sahip hücrelerden oluşan, hareket ve kuvvet üretiminden sorumlu temel bir biyolojik materyaldir. Bu dokunun farklı görevlere uyum sağlamış üç temel tipi bulunsa da, hepsinin işleyişinin temelinde ortak bir moleküler mekanizma yer alır.

1.1. Kasılmanın Moleküler Temelleri: Evrensel Bir Mekanizma

Tüm kas tiplerinde kasılma, "kayan filamentler modeli" olarak bilinen bir süreçle gerçekleşir. Bu model, kas hücresi içindeki protein iplikçiklerinin birbiri üzerinde kaymasıyla hücrenin boyunun kısalmasını esas alır.¹

Kayan Filamentler Modeli: Kas hücrelerinin (miyositler veya kas lifleri) sitoplazmasında, miyofibril adı verilen uzun, ipliksi yapılar bulunur. Bu miyofibriller, temel olarak iki tip protein filamentinden tertip edilmiştir: ince filamentler (aktin) ve kalın filamentler (miyozin). Kasılma sırasında miyozin filamentleri, aktin filamentlerini merkeze doğru çeker. Bu süreçte filamentlerin kendi boyları değişmez; sadece birbirleri üzerindeki konumları değişerek sarkomer adı verilen temel kasılma biriminin ve dolayısıyla kas hücresinin boyunun kısalmasıyla sonuçlanır.²

ATP ve Kalsiyumun (Ca2+) Rolü: Bu moleküler hareket, hassas bir şekilde kontrol edilen kimyasal reaksiyonlar zinciriyle sağlanır. Bu sürecin iki temel aktörü bulunur: enerji kaynağı olarak Adenozin Trifosfat (ATP) ve tetikleyici sinyal olarak Kalsiyum iyonları (Ca2+).⁴

ATP: Miyozin filamentlerinin üzerinde, aktine bağlanabilen "baş" bölgeleri bulunur. Bir ATP molekülünün miyozin başına bağlanması ve ardından hidrolize uğrayarak Adenozin Difosfat (ADP) ve inorganik fosfata (Pi) ayrışması, miyozin başının enerjiyle yüklenerek "kurulmuş" bir pozisyona gelmesiyle sonuçlanır. Bu pozisyondayken miyozin başı, aktin üzerindeki bağlanma bölgesine tutunabilir.¹ Bağlanmanın ardından miyozin başı, şekil değiştirerek aktin filamentini kaydırır. Bu "güç vuruşu" (power stroke) sonrasında ADP ve

Pi serbest bırakılır ve yeni bir ATP molekülünün bağlanmasıyla miyozin baştan ayrılır. Bu döngünün tekrarı, kasılmanın devamlılığını sağlar.

Kalsiyum (Ca2+): Kas dinlenme halindeyken, aktin filamentleri üzerindeki miyozin bağlanma bölgeleri, tropomiyozin ve troponin adlı düzenleyici proteinler tarafından kapatılmış durumdadır. Kasın uyarılmasıyla hücre içi Ca2+ konsantrasyonunda bir artış meydana gelir. Kalsiyum iyonları, troponin kompleksine bağlanır. Bu bağlanma, troponin-tropomiyozin kompleksinde bir yapısal değişikliğe yol açar ve tropomiyozinin aktin üzerindeki miyozin bağlanma bölgelerinden çekilmesiyle sonuçlanır. Böylece miyozin başlarının aktine bağlanması ve kayan filamentler mekanizmasının başlaması için yol açılmış olur.⁴ Hücre içi

Ca2+ seviyeleri düştüğünde ise iyonlar troponinden ayrılır ve bağlanma bölgeleri tekrar kapatılarak kas gevşer.

Bu temel mekanizma, üç kas tipinde de geçerli olmakla birlikte, Ca2+ salınımının ve düzenleyici proteinlerin detayları, kas tiplerinin özelleşmiş fonksiyonlarına göre farklılıklar gösterir.

1.2. Üç Özelleşmiş Tasarım: Karşılaştırmalı Bir Bakış

Kas dokusu, organizmanın farklı bölgelerindeki çeşitli ihtiyaçları karşılamak üzere yapısal ve işlevsel olarak üç farklı tipte bulunur. Bu tiplerin temel özellikleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Tablo 1: Kas Dokusu Tiplerinin Karşılaştırmalı Analizi

Karakteristik	İskelet Kası	Kalp Kası	Düz Kas
Hücre Yapısı	Uzun, silindirik, çok büyük lifler	Kısa, dallanmış, birbirine bağlı hücreler	İğ şeklinde, küçük hücreler
Çekirdek	Çok sayıda, periferik	Bir veya iki, merkezi	Tek, merkezi
Çizgilenme	Var	Var	Yok
Kontrol	İstemli (Merkezi Sinir Sistemi)	İstemsiz (Otonom Sinir Sistemi, Otoritmik)	İstemsiz (Otonom Sinir Sistemi, Hormonlar)
Temel Fonksiyon	Vücut hareketi, duruş, ısı üretimi	Kanın pompalanması	İç organların ve damarların kasılması
Rejenerasyon Kapasitesi	Yüksek (Uydu hücreler aracılığıyla)	Çok Sınırlı/Yok	Yüksek (Hücre bölünmesiyle)
(Kaynaklar: ⁶)

1.2.1. İskelet Kası: İradi Hareketin Güçlü Motoru

İskelet kası, vücut ağırlığının yaklaşık %40'ını oluşturan ve iskelet sistemine bağlı olarak vücudun istemli hareketlerini, duruşunu ve dengesini sağlayan dokudur.⁹

Histolojik Organizasyon: İskelet kasları, hiyerarşik bir düzen içinde tertip edilmiştir. Tüm kas, epimisyum adı verilen bir bağ doku kılıfıyla sarılıdır. Kasın içinde, perimisyum ile çevrelenmiş kas demetleri (fasiküller) bulunur. Her bir fasikül ise, endomisyum adı verilen daha ince bir bağ doku ile sarılmış çok sayıda kas lifinden (miyofiber) oluşur.¹⁰ İskelet kası lifleri, embriyonik gelişim sırasında çok sayıda miyoblast hücresinin birleşmesiyle (füzyon) meydana gelen devasa, çok çekirdekli hücrelerdir (sinsityum). Bu nedenle çekirdekleri, hücre zarının (sarkolemma) hemen altında, periferde konumlanmıştır.⁶
Sarkomer Yapısı: İskelet kasının mikroskop altında görülen karakteristik enine çizgili (bantlı) görünümü, miyofibriller içindeki aktin ve miyozin filamentlerinin son derece düzenli bir şekilde "sarkomer" adı verilen birimler halinde tekrarlanmasından kaynaklanır. Bu kristal benzeri düzen, hızlı ve güçlü kasılmalar için optimize edilmiş bir yapısal temel sunar.⁷
Nöromüsküler Kontrol: İskelet kasının kasılması, merkezi sinir sisteminden gelen istemli komutlarla başlatılır. Bir motor nörondan gelen sinir uyarısı, nöromüsküler kavşak adı verilen özelleşmiş bir sinapsta sonlanır. Burada asetilkolin adlı nörotransmitterin salınımı, kas lifi zarında bir aksiyon potansiyeli (elektriksel sinyal) oluşmasına neden olur. Bu sinyal, kas lifi boyunca yayılarak kasılma sürecini tetikler. Bir motor nöron ve onun innerve ettiği tüm kas lifleri birlikte "motor ünite" olarak adlandırılır ve bu, kuvvet üretiminin temel fonksiyonel birimidir.⁶

1.2.2. Kalp Kası: Yorulmak Bilmeyen Ritmik Pompa

Kalp kası (miyokardiyum), yalnızca kalpte bulunan ve kanın tüm vücuda pompalanmasından sorumlu olan, son derece özelleşmiş bir kas tipidir.⁶

Benzersiz Mimari: Kalp kası hücreleri (kardiyomiyositler), iskelet kası liflerinden farklı olarak daha kısa, dallanmış ve genellikle tek veya iki adet merkezi konumlu çekirdeğe sahip hücrelerdir.⁷ Bu hücreleri birbirine bağlayan en kritik yapı,

interkale disklerdir. Bu diskler, hücreleri mekanik olarak birbirine sıkıca bağlayan desmozomlar ve elektriksel uyarıların bir hücreden diğerine hızla yayılmasını sağlayan gap junction'lar (bağlantı tünelleri) içerir. Bu yapı sayesinde tüm kalp kası hücreleri elektriksel ve mekanik olarak birbiriyle eşlenir ve kalp, kanı verimli bir şekilde pompalamak için gereken senkronize, dalga benzeri kasılmayı gerçekleştirebilen tek bir birim, yani bir fonksiyonel sinsityum gibi çalışır.⁷

Otoritmisite ve Modülasyon: Kalp kasının en dikkat çekici özelliklerinden biri, kasılmak için bir sinir uyarısına ihtiyaç duymamasıdır. Kalbin sinoatriyal düğüm gibi bölgelerinde bulunan özelleşmiş pacemaker (ritim belirleyici) hücreler, düzenli aralıklarla elektriksel uyarılar üretebilir (otoritmisite). Bu içsel ritim, otonom sinir sistemi tarafından yalnızca modüle edilir; yani hızlandırılır veya yavaşlatılır, ancak başlatılmaz.⁶
Metabolik Özelleşme: Kardiyomiyositler, vücuttaki en yüksek mitokondri yoğunluğuna sahip hücreler arasındadır. Hücre hacminin yaklaşık %35'ini mitokondriler oluşturur.¹² Bu durum, kalbin ömür boyu süren kesintisiz ve yorulmak bilmeyen çalışması için gereken devasa ve sürekli enerji ihtiyacını yansıtır. Bu enerji ihtiyacı, neredeyse tamamen oksijenli solunum (aerobik metabolizma) yoluyla karşılanır, bu da kalp kasını yorgunluğa karşı son derece dirençli kılar.⁷

1.2.3. Düz Kas: İç Sistemlerin Sessiz Düzenleyicisi

Düz kas, iç organların (mide, bağırsaklar, mesane), solunum yollarının ve kan damarlarının duvarlarında bulunan, istemsiz çalışan bir kas tipidir.⁶

Yapısal Sadelik ve Verimlilik: Düz kas hücreleri, iğ şeklinde, küçük ve tek bir merkezi çekirdeğe sahip hücrelerdir. Çizgili kaslardaki gibi düzenli sarkomer yapıları bulunmadığı için mikroskop altında düz (çizgisiz) bir görünüme sahiptirler.⁶ Aktin ve miyozin filamentleri, hücre iskeletine ve hücre zarına bağlı olan "yoğun cisimcikler" (dense bodies) arasına çapraz bir ağ şeklinde yerleştirilmiştir. Bu düzenleme, düz kasların çok daha fazla kısalabilmesine ve geniş bir uzunluk aralığında etkili bir şekilde kuvvet üreterek uzun süreli, tonik kasılmaları sürdürebilmesine olanak tanır.¹³
Alternatif Düzenleyici Yolak: Düz kasın kasılma mekanizması, çizgili kaslardan farklı bir düzenleyici yolak üzerinden işler. Hücre içi Ca2+ seviyesindeki artış, iyonların troponin yerine kalmodulin adı verilen bir proteine bağlanmasıyla sonuçlanır. Ca2+-kalmodulin kompleksi, miyozin hafif zincir kinaz (MLCK) adlı bir enzimi aktive eder. Bu enzim, miyozin başlarını fosforile ederek (bir fosfat grubu ekleyerek) aktine bağlanmalarını ve kasılmayı başlatmalarını sağlar. Bu süreç, çizgili kaslara göre daha yavaş başlar ancak daha az ATP harcayarak kasılmanın uzun süre devam etmesine imkan tanıyan "mandal durumu" (latch state) gibi son derece verimli mekanizmalar içerir.³
İstemsiz ve Çok Yönlü Kontrol: Düz kasın kontrolü tamamen istemsizdir ve çok çeşitli sinyallere yanıt verir. Otonom sinir sisteminden gelen sinirsel uyarılar, kan dolaşımındaki hormonlar (örn. adrenalin) ve dokudaki yerel kimyasal faktörler (örn. pH, oksijen seviyesi) düz kas aktivitesini düzenleyebilir. Bu çok yönlü kontrol, kan basıncının anlık ayarlanması (vazokonstriksiyon/vazodilatasyon) veya sindirim sistemindeki peristaltik hareketler gibi hayati iç fonksiyonların hassas bir şekilde yönetilmesini sağlar.⁶

1.3. Güncel Araştırmalar Işığında Plastisite, Rejenerasyon ve İletişim

Kas dokusu, statik bir yapı olmanın ötesinde, çevresel taleplere uyum sağlama (plastisite), hasar sonrası kendini onarma (rejenerasyon) ve diğer organlarla iletişim kurma gibi dinamik yeteneklere sahiptir.

1.3.1. İskelet Kası: Onarım ve Adaptasyon

İskelet kası, üç kas tipi arasında en dikkat çekici rejenerasyon kapasitesine sahip olanıdır. Bu olağanüstü onarım yeteneği, kas liflerinin yüzeyinde, sarkolemma ile bazal lamina arasında yerleşik bulunan uydu hücreler adı verilen bir yetişkin kök hücre popülasyonu sayesinde mümkün olur.¹⁴ Normalde sakin (quiescent) bir durumda bulunan bu hücreler, kas hasarı veya yoğun egzersiz gibi uyaranlara yanıt olarak aktive edilir. Aktivasyon sonrası uydu hücreleri çoğalır (proliferasyon), ardından farklılaşarak miyoblastlara dönüşür ve son olarak hasarlı kas liflerini onarmak veya tamamen yeni lifler oluşturmak üzere birbirleriyle veya mevcut liflerle birleşirler (füzyon).¹⁴ Bu onarım süreci, embriyonik dönemdeki kas oluşum (miyogenez) sürecini yakından taklit eder.¹⁵

Bu rejeneratif potansiyelin yanı sıra, iskelet kası yüksek bir plastisite sergiler. Yani, egzersiz gibi kronik yüklere maruz kaldığında, lif tipi bileşimini (hızlı kasılan glikolitik lifler veya yavaş kasılan oksidatif lifler), metabolik özelliklerini ve boyutunu değiştirerek yeni fonksiyonel taleplere uyum sağlar.¹⁶

1.3.2. Kalp Kası: Rejenerasyonun Sınırları

İskelet kasının aksine, yetişkin memeli kalp kasının rejenerasyon yeteneği son derece sınırlıdır ve bu durum, kalp krizleri (miyokard enfarktüsü) sonrası kalıcı hasarın ana nedenidir.¹⁸ Bu sınırlılığın temel sebebi, kardiyomiyositlerin doğumdan kısa bir süre sonra hücre döngüsünden kalıcı olarak çekilerek terminal farklılaşmış bir duruma geçmeleridir.²¹

Bu durum, canlı sistemlerdeki özelleşmenin getirdiği bir "tasarım ödünleşmesi" olarak yorumlanabilir. Kalbin temel görevi, ömür boyu kesintisiz ve yorulmadan kan pompalamaktır. Bu görev, hücrelerin aşırı derecede yüksek mitokondri yoğunluğuna sahip olmasını ve enerjilerini neredeyse tamamen yüksek verimli oksidatif fosforilasyon ile üretmesini gerektirir.⁷ Ancak, doğum sonrası dönemde yüksek oksijenli ortama geçiş ve bu yoğun oksidatif metabolizma, reaktif oksijen türlerinin (ROS) üretiminde bir artışa neden olur. Bu durum, DNA hasar yanıt yollarını aktive ederek hücre döngüsünün durdurulmasına katkıda bulunur.²¹ Ayrıca, Hippo sinyal yolağı gibi karmaşık düzenleyici ağlar da doğum sonrası dönemde aktive olarak, hücre çoğalmasını teşvik eden YAP gibi faktörleri baskılar ve hücre döngüsünü durdurur.²⁵ Dolayısıyla, kalbin temel fonksiyonu olan aralıksız pompalama için zorunlu olan metabolik ve yapısal özellikler, aynı zamanda onun rejenerasyon yeteneğini ortadan kaldıran süreçleri tetikler. Bu, sistemin önceliğinin, hayati bir organ olan kalpte kontrolsüz hücre bölünmesi riskini ortadan kaldırarak ritmik ve fonksiyonel bütünlüğü korumak üzerine kurulduğunu düşündürmektedir. Fonksiyonel mükemmellik, onarım kapasitesine karşı bir öncelik olarak belirlenmiş görünmektedir.

1.3.3. Düz Kas: Fenotipik Değişkenlik

Düz kas hücreleri, özellikle kan damarlarında bulunanlar (vasküler düz kas hücreleri - VSMC'ler), dikkate değer bir fenotipik değişkenlik veya "plastisite" sergilerler. Sağlıklı damarlarda VSMC'ler, kasılma fonksiyonuna odaklanmış, sakin ve "kontraktil" bir fenotiptedir. Ancak damar yaralanması, ateroskleroz (damar sertliği) gibi patolojik durumlarda veya trombosit kaynaklı büyüme faktörü (PDGF) gibi sinyallerin varlığında, bu hücreler farklılaşmamış (dediferansiye) bir duruma geçebilirler.²⁸

Bu "sentetik" fenotipe geçiş yapan VSMC'ler, kasılma proteinlerinin üretimini azaltırken; çoğalma, göç etme ve yoğun bir şekilde hücre dışı matris (kollajen gibi) sentezleme yeteneği kazanırlar. Bu süreç, bir yandan damar onarımının bir parçası olabilirken, diğer yandan aterosklerotik plakların büyümesine ve damar lümeninin daralmasına katkıda bulunarak patolojik bir rol oynayabilir.³¹

1.3.4. Kas Dokusunun Endokrin Rolü: Organlar Arası İletişim

Modern biyoloji, kas dokusunu sadece mekanik bir aktör olarak değil, aynı zamanda vücudun en büyük endokrin (hormon salgılayan) organlarından biri olarak kabul etmektedir.³³

Miyokinler ve Kardiyokinler: Özellikle iskelet kası, kasılma sırasında miyokin adı verilen yüzlerce farklı sinyal molekülü (örneğin, interlökin-6, irisin, dekorin) salgılar. Bu moleküller kan dolaşımına karışarak karaciğer, yağ dokusu, kemik, pankreas ve hatta beyin gibi uzak organlara ulaşır ve bu organların metabolizmasını ve fonksiyonlarını düzenler.³⁵ Benzer şekilde, kalp kası da

kardiyokin adı verilen faktörler salgılar. Bu karmaşık iletişim ağı, vücudun genel metabolik dengesinin (homeostaz) korunmasında kritik bir rol oynar.

Patolojik Organlar Arası İletişim: Bu iletişim sisteminin ne kadar bütünleşik olduğu, özellikle kronik kalp yetmezliği (KKY) gibi hastalıklarda belirginleşir. KKY durumunda, işlevini yitiren kalp kası, kendisi bir patolojik sinyal kaynağı haline gelir. Başta miyostatin olmak üzere iltihap-yanlısı (pro-inflamatuar) sitokinler gibi katabolik (yıkıcı) sinyalleri sistemik dolaşıma salgılar.³⁸ Bu sinyaller, kan yoluyla iskelet kaslarına ulaşır ve burada kas proteinlerinin yıkımını hızlandırıp sentezini yavaşlatır. Bu durum,

sarkopeni (kas erimesi) ve daha ileri vakalarda hem kas hem de yağ dokusunun kaybıyla karakterize olan kaşeksi tablosuna yol açar.³⁸ Bu, bir kas tipindeki (kalp) bozulmanın, sofistike bir kimyasal haberleşme sistemi aracılığıyla doğrudan başka bir kas tipinin (iskelet) yıkımına neden olduğunu gösterir. Sağlıkta homeostazı sağlayan bu iletişim ağı, patolojide sistemik bir çöküşün vektörü haline gelir. Bu durum, kas dokularının izole sistemler olmadığını, aksine tüm organizmanın sağlığının bağlı olduğu, birbirine sıkı sıkıya bağlı bir bütünün parçaları olduğunu ortaya koyar.

Ekstraselüler Veziküller (Eksozomlar): Bu organlar arası iletişimin daha yeni keşfedilen ve daha karmaşık bir katmanı, ekstraselüler veziküller (EV'ler), özellikle de eksozomlar aracılığıyla gerçekleşir. Bunlar, kas hücreleri de dahil olmak üzere tüm hücreler tarafından salgılanan, içlerinde protein, lipit ve düzenleyici nükleik asitler (miRNA'lar) gibi bir "kargo" taşıyan küçük, zarla çevrili keseciklerdir. Bu veziküller, alıcı hücrelere sofistike bilgi paketleri taşıyarak hem sağlıklı hem de hastalıklı durumlarda hücreler arası iletişimin önemli bir aracı olarak görev yaparlar.³⁴

Bölüm 2: Kavramsal Analiz

Bilimsel verilerin ortaya koyduğu yapısal ve işlevsel detaylar, kas dokusunun sadece mekanik bir sistem olmanın ötesinde, derin bir nizam ve gaye sergileyen sanatlı bir yapı olduğunu düşündürmektedir. Bu bölümde, toplanan veriler, belirli bir kavramsal çerçeve içinde analiz edilecektir.

2.1. Nizam, Gaye ve Sanat Analizi

Kas dokusunun üç tipinde gözlemlenen farklılıklar, rastgele varyasyonlar değil, her birinin üstlendiği özel göreve yönelik hassas ayarlamalar ve özelleşmiş tasarımlar olarak görülebilir.

Amaca Yönelik Metabolik Uzmanlaşma: Her kas tipinin metabolik stratejisi, fonksiyonel gereksinimleriyle mükemmel bir uyum içindedir. Kalp kasının neredeyse tamamen oksidatif fosforilasyona bağımlı olması, ona ömür boyu yorulmadan çalışma kabiliyeti kazandırır; bu, kan dolaşımını sürdürme gibi kesintisiz bir görev için zorunludur.¹² İskelet kasının hem anaerobik glikoliz (kısa süreli, patlayıcı güç için) hem de aerobik oksidatif fosforilasyon (uzun süreli dayanıklılık için) yapabilme esnekliği, vücudun değişken hareket taleplerine cevap vermesini sağlar.¹ Düz kasın yavaş ve ATP açısından verimli kasılma mekanizması ise, iç organların ve damarların uzun süreli tonik kasılmaları için en uygun çözümdür.¹ Enerji üretim stratejisinin, fonksiyonel taleple bu denli uyumlu olması, belirli bir amaca yönelik bir düzenlemenin varlığına işaret eder.
İşlev için Yapısal Sanat: Mikroskobik mimarideki detaylar, rastgele değil, işlevselliği en üst düzeye çıkarmak için tertip edilmiş sanatlı yapılar sergiler. Kalp kasındaki interkale diskler, sadece hücreleri bir arada tutan yapılar değildir; içerdikleri gap junction'lar sayesinde elektriksel uyarıyı senkronize ederek kalbin bir bütün olarak kasılmasını sağlayan, mühendislik harikası birer iletişim ve entegrasyon sistemidir.⁷ Çizgili kaslardaki

sarkomerin kristal benzeri kusursuz düzeni, aktin ve miyozin filamentlerinin en verimli şekilde kuvvet üretebilmesi için kurulmuş bir mimaridir.⁴ Bu düzenin içinde yer alan dev protein
titin, sadece pasif bir yapısal eleman değildir. Farklı kas tiplerinde farklı izoformlarının bulunması ve fosforilasyon gibi mekanizmalarla esnekliğinin anlık olarak ayarlanabilmesi, onun kasın pasif sertliğini dinamik olarak düzenleyen bir "moleküler yay" olduğunu gösterir. Bu ince ayar, örneğin kalbin Frank-Starling mekanizması gibi hayati fizyolojik yanıtlarda kilit rol oynar.⁴⁵ Bu yapılar, işlevsellik için en ince ayrıntısına kadar düşünülmüş bir sanat sergilemektedir.

İletişimdeki Nizam: Miyokin ve eksozom ağları, vücudun farklı parçaları arasında kurulmuş inanılmaz derecede karmaşık, düzenli ve amaçlı bir iletişim sisteminin varlığını gösterir.³⁴ Egzersiz (iskelet kası kasılması) sırasında salgılanan faktörlerin kalbe, beyne ve diğer organlara faydalı etkilerde bulunması, bütünün parçaları arasında önceden kurulmuş bir uyum ve iş birliğine işaret eder. Bu, organizmanın izole parçaların bir toplamı değil, tüm bileşenleri birbiriyle haberleşen entegre bir bütün olarak tasarlandığını düşündürür.

2.2. Nedensellik Zincirindeki İndirgemeci Kısayolların Eleştirisi

Bilimsel literatürde, süreçleri açıklamak için sıklıkla kullanılan dil, kolaylık sağlasa da bazen nedensellik zincirini eksik yansıtan bir "kısayol" niteliği taşıyabilir. Örneğin, "PDGF, düz kas hücrelerinde fenotipik değişimi tetikler" ³⁰ veya "Hippo yolağı, YAP'ı inhibe eder" ²⁷ gibi ifadeler, moleküllere veya yollaklara aktif bir fiil ve fail olma rolü atfeder.

Bu dil, bir "nedensellik ilüzyonu" oluşturur. PDGF molekülü, kendi başına bir "tetikleme" iradesine veya gücüne sahip değildir. Daha doğru bir ifadeyle, "PDGF sinyal molekülünün varlığında, düz kas hücresi içinde önceden var olan bir dizi hücre içi olayın tetiklenmesiyle, hücrenin fenotipik değişimiyle sonuçlanan bir süreç işler." Bu yeniden ifade ediş, PDGF'nin fail değil, önceden kurulmuş bir sistem içinde bir sinyal, bir anahtar olduğunu açıklığa kavuşturur. Benzer şekilde, "Hippo yolağı" bir fail değil, belirli koşullar altında aktive olan ve YAP proteininin aktivitesinin baskılanmasıyla sonuçlanan bir dizi moleküler etkileşimin tanımıdır.

Bu tür indirgemeci dil, olguları isimlendirerek açıkladığı yanılgısını doğurabilir. "Doğa kanunu yaptı" veya "moleküller birleşmeyi seçti" gibi ifadeler, kanunların veya moleküllerin fail olduğunu ima eder. Oysa belirtilen felsefi çerçeveden bakıldığında, kanunlar fail değil, işleyişin tarifidir; bir fiilin nasıl gerçekleştiğini betimlerler, o fiili kimin veya neyin yaptığını açıklamazlar.⁴⁸ Bu dilsel hassasiyet, olayların ardındaki gerçek nedensellik zincirini daha doğru anlamak için kritik öneme sahiptir.

2.3. Hammadde ve Sanat Eseri Ayrımı

Kas dokusunun yapısını ve işleyişini anlamada temel bir analitik ayrım, onu oluşturan "hammadde" ile bu hammaddeden inşa edilen "sanat eseri" arasındaki farkı görmektir.⁴⁸

Kas dokusunun hammaddesi, onu oluşturan temel atomlardır: karbon, hidrojen, oksijen, nitrojen, kalsiyum, fosfor ve diğerleri. Bu atomlar, tek başlarına incelendiğinde cansız, şuursuz, iradesiz ve kasılma, ritim tutma, uyarılma gibi özelliklere sahip olmayan temel yapıtaşlarıdır.

Buna karşılık, bu hammaddeden inşa edilen sanat eseri olan kas hücresi, hammaddesinde bulunmayan yepyeni ve hayranlık uyandırıcı özellikler sergiler:

Hayat: Cansız atom yığınları, belirli bir düzen içinde bir araya getirildiğinde, yaşayan, metabolizması olan, çevresine tepki veren ve kendini onarabilen bir hücreye dönüşür.
Kasılma: Kendi başına kasılma yeteneği olmayan atomlar, aktin ve miyozin gibi protein filamentleri şeklinde tertip edildiğinde, kimyasal enerjiyi mekanik güce dönüştüren ve hareket üreten bir sistem meydana gelir. Hammaddede bulunmayan bu kasılma kabiliyeti, sanat eserine nereden gelmiştir?
Ritim: Kendi başına ritim duygusu olmayan atomlar, kalp pacemaker hücrelerinde bir araya geldiğinde, ömür boyu sürecek şaşmaz bir otonom ritim üretmeye başlar. Bu ritmik bilgi, atomların kendisinde mi saklıdır, yoksa esere dışarıdan mı verilmiştir?
Uyarılabilirlik: Elektriksel olarak nötr veya basit iyonik özellikler taşıyan atomlar, bir hücre zarı şeklinde düzenlendiğinde, bir aksiyon potansiyelini üretebilen ve iletebilen "uyarılabilir" bir yapı ortaya çıkar.

Bu analiz, şu temel soruları gündeme getirir: Cansız ve tekil özelliklere sahip bileşenler, kendilerinde olmayan bir planı takip ederek nasıl olur da kendilerinden çok daha karmaşık, işlevsel ve yepyeni özelliklere sahip bir bütünü (kas hücresini) oluşturmuştur? Hammaddede bulunmayan özellikler, sanat eserine nereden ve nasıl kazandırılmıştır? Bu durum, basit bir kimyasal toplanmanın ötesinde, bir bilgi, bir plan, bir irade ve bir kudret gerektiren bir inşa sürecinin varlığına işaret etmektedir.

Sonuç

Bu rapor, hayvansal dokulardaki kas sisteminin üç temel bileşeni olan iskelet, kalp ve düz kasın yapı ve görevlerindeki derin farklılıkları ve ortak moleküler temelleri ortaya koymuştur. Analiz, moleküler düzeydeki aktin-miyozin etkileşiminden başlayarak, her bir kas tipinin kendine özgü histolojik mimarisine, metabolik uzmanlaşmasına, kontrol mekanizmalarına ve rejenerasyon potansiyeline kadar uzanmıştır. Güncel araştırmalar ışığında, kas dokusunun sadece bir hareket organı olmadığı, aynı zamanda miyokinler ve eksozomlar aracılığıyla tüm vücutla iletişim kuran karmaşık bir endokrin sistem olduğu gösterilmiştir.

İskelet kasının istemli hareketler için sunduğu güç ve plastisite, kalp kasının kesintisiz kan dolaşımı için sergilediği yorulmaz ritim ve otonomi, düz kasın ise iç organların sessiz ve verimli yönetimi için gösterdiği tonik kontrol; hepsi, belirli bir amaca hizmet etmek üzere hassas bir şekilde ayarlanmış sistemlerdir. Kalp kasının fonksiyonel mükemmelliği için rejenerasyon yeteneğinden feragat etmesi gibi "tasarım ödünleşmeleri" veya kalp yetmezliğinde bir kasın bozulmasının diğerini sistemik olarak etkilemesi gibi patolojik iletişim ağları, bu sistemlerin ne kadar bütünleşik ve birbirine bağımlı olduğunu gözler önüne sermektedir.

Moleküler mekanizmalardan organlar arası iletişime kadar her seviyede gözlemlenen bu nizam, sanat ve gaye, cansız atomların kendi kendine bir araya gelmesiyle açıklanması zor bir tablo sunmaktadır. Hammaddede bulunmayan kasılma, ritim ve hayat gibi özelliklerin, sanat eseri olan hücrede ortaya çıkması, bir planın ve kudretin varlığını akla getirmektedir.

Bu rapor, kas dokusunun yapısı ve işleyişiyle ilgili bilimsel delilleri sunmuş ve bu delillerin işaret ettiği kavramsal boyutları analiz etmiştir. Kur'an-ı Kerim'in İnsan Suresi'nde belirtilen "Şüphesiz biz ona yolu gösterdik; artık o isterse şükreden olur, isterse nankör" (76:3) ayetinde ifade edilen metodoloji uyarınca, deliller ışığında nihai kararı vermek, okuyucunun kendi aklına ve vicdanına bırakılmıştır.

Kaynakça

Abdelrasoul, A., Kalugin, D., & Shoker, A. (2022). Recent Developments and Current Challenges of Heparin-Grafted Hemodialysis Membranes. Journal of Composites Science, 6(8), 241.

Abolhasani, S., Rajabibazl, M., Yousefi, A. R., & Aghdami, N. (2020). The cooperative effects of micro-grooved topography and TGF-β1 on the vascular smooth muscle cell contractile protein expression of the mesenchymal stem cells. Differentiation, 115, 46-56.

Anker, S. D., & Sharma, R. (2002). The syndrome of cardiac cachexia. International Journal of Cardiology, 85(1), 51-66.

Anversa, P., Olivetti, G., Melissari, M., & Loud, A. V. (1980). Stereological measurement of cellular and subcellular hypertrophy and hyperplasia in the papillary muscle of adult rat. Journal of Molecular and Cellular Cardiology, 12(8), 781-795.

Bergmann, O., Bhardwaj, R. D., Bernard, S., Zdunek, S., Barnabé-Heider, F., Walsh, S.,... & Frisén, J. (2009). Evidence for cardiomyocyte renewal in humans. Science, 324(5923), 98-102.

Bergmann, O., Zdunek, S., Felker, A., Salehpour, M., Alkass, K., Bernard, S.,... & Frisén, J. (2015). Dynamics of cell generation and turnover in the human heart. Cell, 161(7), 1566-1575.

Bildyug, K. E. (2021). The role of extracellular matrix in cardiac development and physiology. Biochemistry (Moscow) Supplement Series B: Biomedical Chemistry, 15(1), 1-14.

Borg, T. K., Ras-work, R. K., & Kunkel, M. E. (1981). The role of the extracellular matrix in the developing heart. Texas Reports on Biology and Medicine, 41, 219-230.

Bowers, K. C., Klinger, R. Y., & Lemanski, L. F. (2010). The cardiac extracellular matrix: a dynamic component of the heart. Journal of Cellular and Molecular Medicine, 14(10), 2381-2396.

Chattergoon, N. N., Giraud, G. D., & Tiniakou, E. (2012). Thyroid hormone signaling in the heart. Thyroid, 22(1), 8-20.

Chaudhuri, O., Cooper-White, J., Holekamp, J. A., Mooney, D. J., & Shenoy, V. B. (2020). Hydrogels with tunable stress relaxation regulate stem cell fate and activity. Nature Materials, 19(4), 426-436.

Chen, J. F., Mandel, E. M., Thomson, J. M., Wu, Q., Callis, T. E., Hammond, S. M.,... & Wang, D. Z. (2006). The role of microRNA-1 and microRNA-133 in skeletal muscle proliferation and differentiation. Nature Genetics, 38(2), 228-233.

Conley, K. E., Jubrias, S. A., & Esselman, P. C. (2001). Limits to sustainable muscle performance: interaction between glycolysis and oxidative phosphorylation. Journal of Experimental Biology, 204(18), 3189-3194.

Derks, W. J., & Bergmann, O. (2020). Polyploidy in the heart. Circulation Research, 126(4), 553-565.

Evans, W. J., Morley, J. E., Argilés, J., Bales, C., Baracos, V., Guttridge, D.,... & Anker, S. D. (2008). Cachexia: a new definition. Clinical Nutrition, 27(6), 793-799.

Fearon, K., Strasser, F., Anker, S. D., Bosaeus, I., Bruera, E., Fainsinger, R. L.,... & Mantovani, G. (2011). Definition and classification of cancer cachexia: an international consensus. The Lancet Oncology, 12(5), 489-495.

Fülster, S., Tacke, M., Sandek, A., et al. (2013). Muscle wasting in patients with chronic heart failure: results from the studies investigating co-morbidities aggravating heart failure (SICA-HF). European Heart Journal, 34(7), 512-519.

Geeves, M. A., & Holmes, K. C. (2005). The molecular mechanism of muscle contraction. Advances in protein chemistry, 71, 161-193.

Gomez, D., & Owens, G. K. (2012). Smooth muscle cell phenotypic switching in atherosclerosis. Cardiovascular Research, 95(2), 156-164.

Hayashi, T., Hirshman, M. F., Kurth, E. J., Winder, W. W., & Goodyear, L. J. (1997). Evidence for 5' AMP-activated protein kinase mediation of the effect of muscle contraction on glucose transport. Diabetes, 46(7), 1148-1154.

He, C., Zheng, S., Luo, Y., & Wang, B. (2018). Exosome theranostics: biology and translational medicine. Theranostics, 8(1), 1-21.

Hirai, M., Hoshijima, M., & Chien, K. R. (2016). Cardiac development and regeneration: a tale of two kingdoms. Development, 143(8), 1239-1249.

Hirose, K., Payumo, A. Y., Cutie, S., Hoang, A., Zhang, H., Guyot, R.,... & Chen, Y. (2019). Evidence for hormonal control of heart regeneration in zebrafish. Cell Reports, 29(13), 4383-4396.

Hooper, S. L., Hobbs, K. H., & Thuma, J. B. (2008). Invertebrate muscles: thin and thick filament structure; molecular basis of contraction and its regulation, catch and asynchronous muscle. Progress in neurobiology, 86(2), 72-127.

Ieda, M., Tsuchihashi, T., Ivey, K. N., Ross, R. S., Hong, T. T., Shaw, R. M., & Srivastava, D. (2009). Cardiac fibroblasts regulate cardiomyocyte proliferation and differentiation in vitro. Developmental Cell, 16(2), 233-244.

Iizuka, K., Machida, T., & Hirafuji, M. (2014). Skeletal muscle is an endocrine organ. Journal of Pharmacological Sciences, 125(2), 125-131.

Izumiya, Y., Hopkins, T., Morris, C., Sato, K., Zeng, L., Viereck, J.,... & Walsh, K. (2008). Fast/glycolytic muscle fiber growth reduces fat mass and improves metabolic parameters in obese mice. Cell Metabolism, 7(2), 159-172.

Janssen, I., Heymsfield, S. B., & Wang, Z. M. (2000). Skeletal muscle mass and distribution in 468 men and women aged 18–88 yr. Journal of Applied Physiology, 89(1), 81-88.

Jessen, N., & Goodyear, L. J. (2005). Contraction signaling to glucose transport in skeletal muscle. Journal of Applied Physiology, 99(1), 330-337.

Katz, A., Broberg, S., Sahlin, K., & Wahren, J. (1986). Leg glucose uptake during maximal dynamic exercise in humans. American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism, 251(1), E65-E70.

Kennedy, J. W., Hirshman, M. F., Gervino, E. V., Ocel, J. V., Forse, R. A., Hoenig, S. J.,... & Goodyear, L. J. (1999). Acute exercise induces GLUT4 translocation in skeletal muscle of normal human subjects and subjects with type 2 diabetes. Diabetes, 48(5), 1192-1197.

Khan, A., & Ghafoor, A. (2019). Myokines: a new paradigm for understanding the role of skeletal muscle in health and disease. Journal of the Pakistan Medical Association, 69(1), 107-112.

Kobayashi, K., & Neely, J. R. (1979). Control of maximum rates of glycolysis in rat cardiac muscle. Circulation Research, 44(2), 166-175.

Konstandin, M. H., Toko, H., Gastelum, G. M., Quijada, P., De La Torre, E., Quintana, M.,... & Sussman, M. A. (2013). Fibronectin is essential for reparative cardiac progenitor cell response after myocardial infarction. Circulation Research, 113(2), 115-125.

Leu, M., Gygax, M., & Hergersberg, M. (2001). Strain-dependent differences in the development of cardiac hypertrophy in mice. Experimental and Molecular Pathology, 71(2), 101-109.

Li, F., Wang, X., Capasso, J. M., & Gerdes, A. M. (1996). Rapid transition of cardiac myocytes from hyperplasia to hypertrophy during postnatal development. Journal of Molecular and Cellular Cardiology, 28(8), 1737-1746.

Lin, Z., & Pu, W. T. (2014). The role of the Hippo pathway in heart development and regeneration. Current Cardiology Reports, 16(6), 487.

Lindsay, D. C., Lovegrove, C. A., Dunn, M. J., Bennett, J. G., & Pepper, J. R. (1996). Histological abnormalities of skeletal muscle in patients with chronic heart failure. European Heart Journal, 17(8), 1239-1249.

Linke, W. A., & Hamdani, N. (2014). Gigantic business: titin properties and function in normal and failing hearts. Circulation Research, 114(6), 1037-1051.

Maughan, D., Henkin, J., & Schachat, F. (2011). The principal proteins of the cytosolic compartment of skeletal muscle. Biophysical Journal, 101(6), 1461-1469.

McDonald, M. L., Diaz, A. A., Ross, J. C., San Jose Estepar, R., Zhou, L., Regan, E. A.,... & Washko, G. R. (2019). The 5-year course of cachexia in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a cohort study. Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle, 10(3), 577-586.

Muñoz-Cánoves, P., Scheele, C., Pedersen, B. K., & Serrano, A. L. (2013). Interleukin-6 myokine signaling in skeletal muscle: a double-edged sword? The FEBS Journal, 280(17), 4131-4148.

Nath, S. (2004). The torsional mechanism of energy transduction and ATP synthesis as a breakthrough in our understanding of the mechanistic, kinetic and thermodynamic details. Thermochimica Acta, 422(1-2), 5-17.

Padula, S. L., Velayutham, N., & Ceyhan, O. (2021). Cardiomyocyte maturation: a journey from fetal to adult heart. Cells, 10(10), 2552.

Pausch, T., Pirsig, S., Müller, G., & Weimann, A. (2012). Postoperative mortality in cancer patients with cachexia. Journal of Parenteral and Enteral Nutrition, 36(6), 701-706.

Pedersen, B. K. (2013). Muscle as a secretory organ. Comprehensive Physiology, 3(3), 1337-1362.

Pfeiffer, T., Schuster, S., & Bonhoeffer, S. (2001). Cooperation and competition in the evolution of ATP-producing pathways. Science, 292(5516), 504-507.

Pinto, A. R., Ilinykh, A., Ivey, M. J., Kuwabara, J. T., D'antoni, M. L., & Debuque, R. (2016). Revisiting cardiac cellular composition. Circulation Research, 118(3), 400-409.

Poss, K. D. (2010). Advances in understanding tissue regenerative capacity and mechanisms in animals. Nature Reviews Genetics, 11(10), 710-722.

Puente, B. N., Kimura, W., Muralidhar, S. A., Moon, J., Amatruda, J. F., & Sadek, H. A. (2014). The oxygen-rich postnatal environment induces cardiomyocyte cell-cycle arrest through DNA damage response. Cell, 157(3), 565-579.

Reid, C. L., D'andrea, L., & Ranka, S. (2010). The burden of cachexia in patients with cancer. Journal of the Advanced Practitioner in Oncology, 1(2), 102.

Rumyantsev, P. P. (1977). Interrelations of the proliferation and differentiation processes during cardiogenesis and regeneration. International Review of Cytology, 51, 187-273.

Senyo, S. E., Steinhauser, M. L., Pizzimenti, C. L., Yang, V. K., Cai, L., Wang, M.,... & Lee, R. T. (2013). Mammalian heart renewal by pre-existing cardiomyocytes. Nature, 493(7432), 433-436.

Severinsen, M. C. K., & Pedersen, B. K. (2020). Muscle-organ crosstalk: the emerging roles of myokines. Endocrine Reviews, 41(4), 594-609.

Shankman, L. S., Gomez, D., Cherepanova, O. A., Salmon, M., Alencar, G. F., Haskins, R. M.,... & Owens, G. K. (2015). KLF4-dependent phenotypic modulation of smooth muscle cells has a key role in atherosclerotic plaque pathogenesis. Nature Medicine, 21(6), 628-637.

Soonpaa, M. H., Kim, K. K., Pajak, L., Franklin, M., & Field, L. J. (1996). Cardiomyocyte DNA synthesis and binucleation during postnatal development. American Journal of Physiology-Heart and Circulatory Physiology, 271(5), H2183-H2189.

Ståhl, A. L., Johansson, K., Mossberg, M., Kahn, R., & Karpman, D. (2019). Exosomes and microvesicles in normal physiology, pathophysiology, and renal diseases. Pediatric Nephrology, 34(1), 11-30.

Steenberg, A., Fischer, C. P., Keller, C., Møller, K., & Pedersen, B. K. (2003). IL-6 is produced in contracting skeletal muscle in humans. American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism, 284(4), E430-E437.

Tedeschi, A. M. (2021). Mesoangioblasts for intestinal tissue engineering. University College London.

Tremblay, F., Marette, A., & Klip, A. (2001). The insulin-regulated glucose transporter GLUT4 is not concentrated in the T-tubules of rat skeletal muscle. Biochemical and Biophysical Research Communications, 289(5), 1157-1162.

Tucker, N. R., & Ellinor, P. T. (2020). Atrial fibrillation genetics and the future of risk prediction. Genome Medicine, 12(1), 1-10.

Valentova, M., von Haehling, S., Bauditz, J., & Anker, S. D. (2020). Cardiac cachexia: is it a distinct entity? Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care, 23(3), 173-179.

Van Niel, G., D'angelo, G., & Raposo, G. (2018). Shedding light on the cell biology of extracellular vesicles. Nature Reviews Molecular Cell Biology, 19(4), 213-228.

von Haehling, S., Morley, J. E., & Anker, S. D. (2010). An overview of sarcopenia: facts and numbers on prevalence and clinical impact. Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle, 1(2), 129-133.

Wagner, P. D., Breen, E. C., & Mathieu-Costello, O. (1978). Muscle morphometry and G6PDH activity after muscle damage. Journal of Applied Physiology, 45(6), 963-968.

Walsh, S., Pontén, A., & Frisén, J. (2010). Cardiomyocyte cell cycle regulation. Stem Cell Research, 4(3), 177-184.

Wang, J., Karra, R., Dickson, A. L., & Poss, K. D. (2013). Fibronectin is deposited by injury-activated epicardial cells and is necessary for zebrafish heart regeneration. Developmental Biology, 382(2), 427-435.

White, T. P., & Devor, S. T. (1993). Skeletal muscle regeneration and plasticity. Exercise and Sport Sciences Reviews, 21(1), 263-298.

Williams, C., Quinn, K. P., Georgakoudi, I., & Black, L. D. (2014). Young, developing, and aging cardiac extracellular matrix. Journal of Biomechanics, 47(9), 1999-2009.

Wu, H., Chen, Y., & Ai, Z. (2017). Overexpression of Akt1 enhances skeletal muscle hypertrophy and regeneration through regulation of the p-Akt-mTOR-p70S6K and p-Akt-GSK-3β-β-catenin signaling pathways. International Journal of Molecular Medicine, 40(4), 1139-1147.

Yahalom-Ronen, Y., Rajchman, D., & Tzahor, E. (2015). The role of the extracellular matrix in cardiac development and regeneration. Developmental Biology, 401(1), 164-172.

Yang, X., Rodriguez, M. L., & Pimentel, D. R. (2006). Myocardial structural and functional changes during postnatal development in mice. American Journal of Physiology-Heart and Circulatory Physiology, 291(1), H251-H259.

Yu, X., Huang, Y., & Zheng, L. (2023). The role of apoptotic bodies in the pathogenesis of atherosclerosis. Frontiers in Immunology, 14, 1134375.

Zebrowski, D. C., & Engel, F. B. (2015). The cardiomyocyte cell cycle in hypertrophic and regenerative growth. Cardiovascular Research, 105(4), 384-394.

Zierath, J. R., He, L., Guma, A., Odegoard, W. E., Klip, A., & Wallberg-Henriksson, H. (1998). Insulin action on glucose transport and plasma membrane GLUT4 content in skeletal muscle from patients with NIDDM. Diabetologia, 41(10), 1117-1125.

Zisman, A., Peroni, O. D., Abel, E. D., Michael, M. D., Mauvais-Jarvis, F., Lowell, B. B.,... & Kahn, B. B. (2000). Targeted disruption of the glucose transporter 4 selectively in muscle causes insulin resistance and glucose intolerance. Nature Medicine, 6(8), 924-928.

Zorzano, A., Palacín, M., & Gumà, A. (1996). Mechanisms of insulin-regulated glucose transport in muscle. Exercise and Sport Sciences Reviews, 24(1), 241-280.

Alıntılanan çalışmalar

Muscle Energy Metabolism - ENCYCLOPEDIA OF LIFE SUPPORT SYSTEMS (EOLSS), erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.eolss.net/sample-chapters/c03/E6-54-08-01.pdf
Invertebrate muscles: Thin and thick filament structure - Sci-Hub, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://2024.sci-hub.se/1698/aa424ba257b48d61bcc84e415420ea83/hooper2008.pdf
Lecture 22 - Columbia University, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, http://www.columbia.edu/cu/biology/courses/c2006/lectures14/lect22.14.html
(PDF) Kinetics of cardiac sarcomeric processes and rate-limiting ..., erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.researchgate.net/publication/40897751_Kinetics_of_cardiac_sarcomeric_processes_and_rate-limiting_steps_in_contraction_and_relaxation
The torsional mechanism of energy transduction and ATP synthesis as a breakthrough in our understanding of the mechanistic, kinetic and thermodynamic details - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.researchgate.net/publication/223833960_The_torsional_mechanism_of_energy_transduction_and_ATP_synthesis_as_a_breakthrough_in_our_understanding_of_the_mechanistic_kinetic_and_thermodynamic_details
Section Two: Chapter 13: Muscle Tissue and Skeletal Muscle System, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://sdmiramar.edu/sites/default/files/2023-06/Physiol%20Text%20Ch%2013%20Skeletal%20Muscle.pdf
The human cardiac and skeletal muscle proteomes defined by ..., erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4479346/
KAS DOKUSU, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://uyg.mehmetakif.edu.tr/vetadh/files/bahar/sinif-1/18104-genel-histoloji/henel-histoloji-kas-doku.pdf
Morphological and Functional Aspects of Human Skeletal Muscle - MDPI, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.mdpi.com/2411-5142/1/3/289
MUSCLE TISSUE | The Big Picture: Histology | AccessPhysiotherapy | McGraw Hill Medical, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://accessphysiotherapy.mhmedical.com/content.aspx?bookid=2058§ionid=155784015
Skeletal muscle: A review of molecular structure and function, in health and disease - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6916202/
Cardiac, skeletal, and smooth muscle mitochondrial respiration: are all mitochondria created equal? - American Journal of Physiology, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://journals.physiology.org/doi/10.1152/ajpheart.00227.2014
Smooth Muscle | Anatomy and Physiology I Class Notes - Fiveable, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://library.fiveable.me/anatomy-physiology/unit-10/8-smooth-muscle/study-guide/H2pVyChm8JW2cxKg
Plasticity of the Muscle Stem Cell Microenvironment - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5850985/
Skeletal muscle regeneration and plasticity of grafts - PubMed, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8504844/
Tissue-Engineered Skeletal Muscle Models to Study Muscle Function, Plasticity, and Disease - PubMed, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33716768/
Key concepts in muscle regeneration: muscle “cellular ecology” integrates a gestalt of cellular cross-talk, motility, and activity to remodel structure and restore function - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8685813/
Cardiac muscle regeneration: lessons from development - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3042154/
Cardiac Regenerative Capacity and Mechanisms - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3586268/
New Trends in Heart Regeneration: A Review - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5227105/
Cell cycle arrest of cardiomyocytes in the context of cardiac regeneration - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12066773/
YAP Overcomes Mechanical Barriers to Induce Mitotic Rounding and Adult Cardiomyocyte Division | Circulation - American Heart Association Journals, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCULATIONAHA.123.066004
Cardiomyocyte-fibroblast crosstalk in the postnatal heart - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/cell-and-developmental-biology/articles/10.3389/fcell.2023.1163331/full
Unravelling the Interplay between Cardiac Metabolism and Heart Regeneration - MDPI, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.mdpi.com/1422-0067/24/12/10300
A Hippo “AKT” Regulates Cardiomyocyte Proliferation - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4467880/
Hippo pathway effector Yap promotes cardiac regeneration - PNAS, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1313192110
Regulatory Mechanisms That Guide the Fetal to Postnatal Transition of Cardiomyocytes, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.mdpi.com/2073-4409/12/18/2324
Smooth muscle cell phenotypic switching in atherosclerosis - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3388816/
An update on the phenotypic switching of vascular smooth muscle cells in the pathogenesis of atherosclerosis - PMC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11072026/
Cathelicidin Modulates Vascular Smooth Muscle Cell Phenotypic Switching through ROS/IL-6 Pathway - MDPI, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.mdpi.com/2076-3921/9/6/491
Smooth muscle cell phenotypic switching in atherosclerosis | Request PDF - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.researchgate.net/publication/221692759_Smooth_muscle_cell_phenotypic_switching_in_atherosclerosis
Vascular Smooth Muscle Cells in Atherosclerosis | Circulation Research, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/circresaha.115.306361
Muscle–Organ Crosstalk: The Emerging Roles of Myokines | Endocrine Reviews | Oxford Academic, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://academic.oup.com/edrv/article/41/4/594/5835999
Cardiovascular System is Influenced by Skeletal Muscle-derived Extracellular Vesicles, Myokines and MicroRNAs Based on Interorgan Communication: A Systematic Review - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12080579/
Muscle-Organ Crosstalk: Focus on Immunometabolism - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7509178/
Mechanism and physical activities in bone-skeletal muscle crosstalk - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2023.1287972/full
Muscle–Organ Crosstalk: The Emerging Roles of Myokines - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7288608/
Metabolic Impairment in Heart Failure: The Myocardial and Systemic Perspective | JACC, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.jacc.org/doi/10.1016/j.jacc.2014.04.083
The wasting continuum in heart failure: from sarcopenia to cachexia | Proceedings of the Nutrition Society - Cambridge University Press, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.cambridge.org/core/journals/proceedings-of-the-nutrition-society/article/wasting-continuum-in-heart-failure-from-sarcopenia-to-cachexia/91F66E9EE45A1B1A15A7CDA59B4CA13B
Inflammation and Skeletal Muscle Wasting During Cachexia - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/physiology/articles/10.3389/fphys.2020.597675/full
Extracellular vesicle-mediated bidirectional communication between heart and other organs, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8993522/
Muscle-derived extracellular vesicles mediate crosstalk between skeletal muscle and other organs - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/physiology/articles/10.3389/fphys.2024.1501957/full
Microvesicles and exosomes for intracardiac communication | Cardiovascular Research | Oxford Academic, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://academic.oup.com/cardiovascres/article/102/2/302/288290
Molecular and biochemical regulation of skeletal muscle metabolism - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9339271/
The titin N2B and N2A regions: biomechanical and metabolic signaling hubs in cross-striated muscles - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8553726/
Acute exercise modifies titin phosphorylation and increases cardiac myofilament stiffness, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://www.researchgate.net/publication/269170797_Acute_exercise_modifies_titin_phosphorylation_and_increases_cardiac_myofilament_stiffness
Circulating Myokines as Novel Biomarkers for Cardiovascular Diseases - IMR Press, erişim tarihi Ağustos 5, 2025, https://article.imrpress.com/journal/RCM/25/2/10.31083/j.rcm2502056/ef3ec353d246c5b628afedf0de1ed1ad.pdf
TiKiPedi Yayın Anayasası.docx