Hücreler Arası Bağlantılar: Dokusal Bütünlüğün ve Hücresel İşbirliğinin Moleküler Mimarisi

Giriş

Çok hücreli yaşamın varlığı, tekil hücrelerin bir araya gelerek uyumlu bir bütün oluşturma kabiliyetine bağlıdır. Milyarlarca hücreden müteşekkil karmaşık organizmaların inşası ve idamesi, hücrelerin birbirine tutunması, aralarında bir bariyer oluşturması ve sürekli iletişim halinde olması için son derece özelleşmiş sistemlerin varlığını zorunlu kılmıştır. Bu temel gereksinimler, hücreler arası bağlantılar olarak bilinen, protein temelli, yüksek derecede organize olmuş moleküler kompleksler tarafından karşılanır. Bu yapılar, hücreleri bir arada tutarak dokuları meydana getirmekle kalmaz, aynı zamanda vücut kompartımanları arasında seçici bariyerler kurar ve hücrelerin senkronize bir şekilde hareket etmesini sağlayan bilgi akışını temin eder.1 Bu raporun amacı, güncel bilimsel bulgular ışığında, bu hayati moleküler sistemlerin temel yapılarını, işleyiş mekanizmalarını ve fonksiyonel çeşitliliğini detaylı bir şekilde ortaya koymak ve bu sistemlerde müşahede edilen nizam, gaye ve sanatın kavramsal bir analizini sunmaktır.

Bilimsel Açıklama ve Güncel Bulgular

1. Hücreler Arası Bağlantıların Sınıflandırılması ve Temel Moleküler Aktörler

Hücreler arası bağlantılar, işlevsel olarak üç ana kategoriye ayrılır: Engelleyici (Occluding), Bağlayıcı (Anchoring) ve İletişim Kurucu (Communicating) bağlantılar.1 Her bir kategori, dokuların yapısal bütünlüğünü ve fizyolojik işlevlerini temin etmek üzere özelleşmiş farklı bağlantı tiplerini içerir.

Engelleyici Bağlantılar (Sıkı Bağlantılar): Bu bağlantılar, epitel hücre tabakalarını bir mühür gibi kapatarak hücreler arası boşluktan (paraselüler yol) molekül sızıntısını kontrol eder.

Bağlayıcı Bağlantılar (Adherens Bağlantılar ve Dezmozomlar): Hücreleri birbirine ve hücre dışı matrise mekanik olarak bağlarlar. Bu bağlantılar, dokulara mekanik stres karşısında direnç ve bütünlük kazandırır.

İletişim Kurucu Bağlantılar (Yarık Bağlantılar): Komşu hücrelerin sitoplazmaları arasında doğrudan geçişe izin veren kanallar oluşturarak kimyasal ve elektriksel sinyallerin hızlı bir şekilde iletilmesini sağlarlar.

Bu karmaşık yapıların inşasında görevli olan temel moleküler aktörler, belirli protein aileleridir. Bu ailelerin en önde gelenleri arasında Kaderinler, Klaudinler, Okludinler, Konneksinler ve İmmünoglobulin süper-ailesi üyeleri bulunur.2 Özellikle kaderinlerin yapışma fonksiyonu, kalsiyum iyonlarının varlığına bağlı olarak düzenlenir; bu durum, bağlantıların dinamik bir şekilde kontrol edilmesini sağlayan temel bir mekanizmadır.4

2. Engelleyici Bağlantılar (Sıkı Bağlantılar - Zonula Occludens): Paraselüler Geçişin Kontrol Kapıları

Sıkı bağlantılar (Tight Junctions - TJ), özellikle epitel ve endotel dokularında, hücre tabakasının en apikal (üst) kısmında yer alan ve hücreleri bir kemer gibi çevreleyen karmaşık moleküler yapılardır.5

Moleküler Mimari

Sıkı bağlantıların ultrastrüktürü, komşu hücrelerin zarlarını birbirine diken, ağ benzeri iplikçik (strand) sıralarından oluşur.5 Bu iplikçikler, temel olarak

klaudin (claudin) ailesi proteinlerinin polimerleşmesiyle inşa edilir. Dört transmembran geçişine sahip olan bu proteinler, hem aynı hücre zarı üzerinde yan yana gelerek (cis-etkileşim) hem de karşı hücredeki klaudinlerle hücreler arası boşlukta kenetlenerek (trans-etkileşim) bu sızdırmaz yapıyı meydana getirirler.5

Okludin (occludin) adı verilen bir diğer transmembran proteini de bu iplikçiklere entegre olarak bariyerin bütünlüğüne ve düzenlenmesine katkıda bulunur.7 Bu transmembran proteinleri, hücre içinde ZO-1 (Zonula occludens-1) gibi iskele proteinleri aracılığıyla aktin hücre iskeletine bağlanır. Bu bağlantı, sıkı bağlantıların yapısal stabilitesini ve mekanik gerilime karşı direncini temin eder.1

İşlevsel Mekanizmalar: Kapı ve Çit Fonksiyonları

Sıkı bağlantıların iki temel işlevi vardır:

Kapı İşlevi (Gate Function): Bu işlev, iyonların, suyun ve küçük çözünen maddelerin paraselüler yoldan geçişini düzenler. Bu bariyer mutlak bir sızdırmazlık sağlamaz; aksine, son derece seçici bir geçirgenlik sergiler. Bu sayede, dokular arasında gerekli madde alışverişi kontrollü bir şekilde sürdürülürken, istenmeyen moleküllerin geçişi engellenir.5

Çit İşlevi (Fence Function): Bu işlev, hücre polaritesinin korunmasında hayati bir rol oynar. Hücre zarının apikal (örneğin, bağırsağın iç yüzeyine bakan) ve bazolateral (kan damarlarına bakan) bölgelerindeki lipid ve proteinlerin birbirine karışmasını engeller. Bu ayrım, bağırsak epitelinde besinlerin tek yönlü emilimi gibi yönlü taşıma işlemlerinin gerçekleşebilmesi için elzemdir.1

Güncel Bulgular: Dinamik ve Ayarlanabilir Bariyerler

Önceleri statik bir mühür olarak düşünülen sıkı bağlantıların, son derece dinamik yapılar olduğu anlaşılmıştır. Floresan Geri Kazanımı Sonrası Fotobeyazlatma (FRAP) gibi ileri görüntüleme teknikleriyle yapılan çalışmalar, sıkı bağlantı proteinlerinin sürekli olarak bağlandığı ve ayrıldığı bir denge durumunda olduğunu göstermiştir. Bu dinamik yapı, bariyerin hasar gördüğünde onarılmasına ve fizyolojik ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmesine olanak tanır.8

Bariyerin geçirgenlik derecesi, hücre tarafından ifade edilen farklı klaudin izoformlarının kombinasyonuna bağlı olarak hassas bir şekilde ayarlanır. Örneğin, bazı klaudinler (klaudin-2 gibi) belirli iyonlar (katyonlar) için kanallar oluşturarak böbrek proksimal tübülleri gibi “sızıntılı” (leaky) epitellerin oluşmasına yol açarken, diğer klaudinler idrar kesesi gibi “sıkı” (tight) epitellerde son derece kısıtlayıcı bariyerler meydana getirir.5 Bu durum, sadece statik bir bariyerin değil, aynı zamanda fizyolojik koşullara göre aktif olarak düzenlenen, uyarlanabilir ve onarılabilir bir sistemin varlığına işaret etmektedir. Bu, belirli bir işlevi yerine getirmek üzere tertip edilmiş, hem sağlam hem de esnek bir moleküler mekanizmadır.

3. Bağlayıcı Bağlantılar: Dokusal Bütünlüğün Mekanik Çapaları

Bağlayıcı bağlantılar, hücreleri birbirine perçinleyerek dokuların mekanik bütünlüğünü sağlar. Bu görev, hücre iskeletinin farklı bileşenlerine bağlanan iki ana bağlantı tipi tarafından yerine getirilir: Adherens bağlantılar ve dezmozomlar.

a. Adherens Bağlantılar (Zonula Adherens)

Adherens bağlantılar, özellikle doku morfogenezi (şekillenmesi) sırasında hücre-hücre temasını başlatan ve stabilize eden dinamik yapılardır.10 Bu bağlantılar, epitel hücrelerinde sıkı bağlantıların hemen altında yer alır ve hücreyi bir kemer gibi sarar.

Moleküler Organizasyon: Yapının temelini, klasik kaderin proteinleri (epitelde E-kaderin, kalp ve sinir dokusunda N-kaderin gibi) oluşturur.12 Bu transmembran proteinlerinin hücre dışı alanları, kalsiyum iyonlarının varlığında, komşu hücredeki özdeş kaderinlerle homofilik (kendini tanıyan) bir yapışma sağlar.4 Hücre içinde ise kaderinlerin kuyruk kısmı,

katenin adı verilen bir protein kompleksine bağlanır. Bu kompleks p120-katenin, β-katenin ve α-kateninden oluşur ve yapıyı dinamik aktin hücre iskeletine bağlar.4 Bu düzenleme, hücrelerin mekanik kuvvetleri bir bütün olarak hissetmesini ve koordine bir şekilde hareket etmesini sağlar.

Morfogenezdeki Rolü: Adherens bağlantılarla ilişkili aktin kemerinin kasılması, embriyonik gelişim sırasında nöral tüpün oluşumu gibi doku katlanma ve şekillenme süreçlerinin arkasındaki temel itici güçlerden biridir.4

b. Dezmozomlar (Macula Adherens)

Dezmozomlar, dokulara olağanüstü bir çekme ve gerilme mukavemeti kazandıran, perçin benzeri bağlantılardır.15 Özellikle deri ve kalp kası gibi yoğun mekanik strese maruz kalan dokularda bol miktarda bulunurlar.16

Moleküler Mimari: Dezmozomlardaki yapışma, dezmozomal kaderinler olarak bilinen özel bir kaderin alt ailesi (dezmogleinler ve dezmokolinler) tarafından sağlanır.17 Bu proteinlerin hücre içi kuyrukları,

plakoglobin (bir katenin) ve plakofilinlerden oluşan yoğun bir sitoplazmik plağa bağlanır. Bu plak ise, dezmoplakin adı verilen bir bağlayıcı protein aracılığıyla, hücrenin en sağlam iskelet ağı olan ara filamentlere (deride keratin, kalpte dezmin) demirlenir.18

Mekanik Stres Direnci: Hücre yüzeyindeki yapışma noktalarını, hücrenin içindeki en güçlü iskelet ağına bağlayan bu kesintisiz moleküler zincir, dokuların yırtılmadan gerilmesine ve büzülmesine olanak tanır.16

Bağlayıcı bağlantıların bu iki farklı türü, dikkat çekici bir iş bölümünü ortaya koyar. Adherens bağlantıların, hücre hareketi ve şekil değişikliği gibi dinamik süreçlerde rol alan aktin ağına bağlanması, onların morfogenezdeki rolüyle tam bir uyum içindedir. Diğer yandan, dezmozomların, hücreye yapısal direnç ve dayanıklılık kazandıran stabil ara filament ağına bağlanması, onların mekanik stresi karşılama görevine mükemmel bir şekilde karşılık gelir. Bu, yapışma mekanizmasının, beklenen işlevsel ihtiyaca göre uygun iç destek yapısına hassas bir şekilde bağlandığı bütünleşik bir mimariyi gözler önüne serer. Dahası, β-katenin gibi bazı bağlantı proteinlerinin, zarda yapısal bir görev üstlenirken aynı zamanda çekirdekte gen ifadesini düzenleyen bir sinyal molekülü olarak da işlev görmesi 13, tek bir hammaddenin birden fazla karmaşık görev için ne kadar sanatlı bir şekilde kullanıldığını gösterir.

4. İletişim Bağlantıları (Yarık Bağlantılar - Gap Junctions): Hücreler Arası Doğrudan Diyalog Kanalları

Yarık bağlantılar (Gap Junctions), komşu hücrelerin sitoplazmalarını doğrudan birbirine bağlayan, proteinlerden inşa edilmiş kanallardan oluşan yapılardır.20 Bu kanallar, hücrelerin birbiriyle hızlı ve doğrudan iletişim kurmasını sağlar.

Moleküler Mimari

Her bir yarık bağlantı kanalı, her bir hücre tarafından sağlanan ve konnekson (veya hemikanal) adı verilen iki yarım kanalın hücreler arası boşlukta birleşmesiyle oluşur. Her bir konnekson ise, konneksin adı verilen altı adet protein alt biriminin bir halka şeklinde bir araya gelmesiyle meydana gelir.20 İki konneksonun mükemmel bir simetriyle kenetlenmesi, iki hücre zarı boyunca uzanan, düzenlenmiş bir su kanalı oluşturur.

İşlevsel Mekanizmalar

Bu kanallar, iyonların (Ca²⁺ gibi) ve yaklaşık 1 kDa’ya kadar olan küçük moleküllerin (cAMP, ATP gibi sinyal molekülleri ve metabolitler) serbestçe geçişine izin verir.20 Bu geçişin iki önemli sonucu vardır:

Elektriksel Kuplaj: İyon akışı, elektriksel uyarıların bir hücreden diğerine hızla yayılmasını sağlar. Bu mekanizma, kalp kası hücrelerinin neredeyse aynı anda kasılarak kalbin ritmik bir şekilde atmasını sağlamak için hayati öneme sahiptir.23

Metabolik Kuplaj: Sinyal moleküllerinin ve metabolitlerin paylaşılması, bir grup hücrenin, sadece bir tanesinin aldığı bir uyarana karşı koordine bir şekilde yanıt vermesine olanak tanır. Bu, doku düzeyinde birleşik bir tepkinin oluşmasını sağlar.25

Güncel Bulgular: Yüksek Çözünürlüklü Yapılar ve Geçit Mekanizmaları

Kriyo-elektron mikroskopisi (kriyo-EM) gibi teknolojiler sayesinde elde edilen yüksek çözünürlüklü yapılar, yarık bağlantı kanalının mimarisi hakkında önemli detaylar sunmuştur.20 Bu modeller, konneksin proteinlerinin N-ucu sarmallarının kanalın içine doğru uzanarak, voltaj veya pH değişiklikleri gibi uyarılara yanıt olarak kanalın açılıp kapanmasını düzenleyen bir “tıkaç” veya “huni” gibi davrandığını göstermektedir.20 Bu, basit protein alt birimlerinden, düzenlenebilir ve seçici bir gözenek problemini çözen zarif bir moleküler mekanizmadır. İnsan genomundaki 21 farklı konneksin izoformunun varlığı, farklı dokuların ihtiyaçlarına göre özelleşmiş, çeşitli geçirgenlik ve düzenleyici özelliklere sahip çok çeşitli kanalların oluşumuna imkân tanır.20 Bu yapı, basit borulardan ziyade, modülerlik ve simetri ilkeleriyle inşa edilmiş, hareketli parçalara sahip, son derece spesifik ve düzenlenmiş bir işlevi yerine getiren sofistike bir moleküler makinedir.

Tablo 1: Hücreler Arası Bağlantı Tiplerinin Karşılaştırmalı Özeti

Bağlantı Tipi	Ana Transmembran Proteinler	Sitoplazmik Plak Proteinleri	Hücre İskeleti Bağlantısı	Temel İşlev
Sıkı Bağlantı	Klaudinler, Okludin	ZO-1, ZO-2, ZO-3, Cingulin	Aktin Filamentleri	Paraselüler geçişi engelleme (bariyer), hücre polaritesini koruma (çit)
Adherens Bağlantı	Klasik Kaderinler (E-kaderin, N-kaderin)	α-katenin, β-katenin, p120-katenin	Aktin Filamentleri	Hücre-hücre yapışmasını başlatma ve stabilize etme, doku morfogenezi
Dezmozom	Dezmozomal Kaderinler (Dezmoglein, Dezmokolin)	Plakoglobin, Plakofilinler, Dezmoplakin	Ara Filamentler (Keratin, Dezmin)	Yoğun mekanik strese karşı doku bütünlüğünü sağlama
Yarık Bağlantı	Konneksinler	Yok	Yok	Hücreler arası doğrudan elektriksel ve metabolik iletişim

Kavramsal Analiz

Bilimsel verilerin ortaya koyduğu bu moleküler sistemler, sadece yapısal karmaşıklıklarıyla değil, aynı zamanda içerdikleri nizam, gaye ve sanat unsurlarıyla da dikkat çekicidir.

1. Nizam, Gaye ve Sanat Analizi

Hücreler arası bağlantı sistemlerinde gözlemlenen düzen, rastgele bir araya gelmenin çok ötesinde, belirli amaçlara hizmet eden bir nizamı yansıtmaktadır.

Özgüllük ve Tamamlayıcılık: Kaderinlerin sadece kendileri gibi olan kaderinlere bağlanması, konneksonların mükemmel bir simetriyle kenetlenmesi ve plak proteinlerinin belirli iskelet elemanlarıyla spesifik etkileşimleri, moleküler tanımaya dayalı, son derece hassas bir sistemi göstermektedir. Her parça, belirli bir diğer parçayla çalışacak şekilde tertip edilmiştir.

Fonksiyonel Uzmanlaşma: Her bağlantı tipinin belirli bir amaca yönelik olarak özelleştirildiği açıktır. Sıkı bağlantılar bir “mühür”, dezmozomlar bir “perçin”, yarık bağlantılar bir “iletişim kanalı” ve adherens bağlantılar “dinamik bir tutkal” işlevi görmektedir. Farklı dokuların ihtiyaçlarına göre farklı klaudin ve konneksin izoformlarının bulundurulması, bu sistemlerin belirli amaçlara yönelik olarak “ince ayarlandığının” güçlü bir delilidir.5

Hiyerarşik İnşa Süreci: Doku oluşumu sırasında genellikle adherens bağlantıların, sıkı bağlantılardan önce kurulması 1, rastgele bir birikimden ziyade, adım adım ilerleyen, planlı bir inşa sürecinin varlığına işaret eder. Bu durum, altta yatan bir plan veya programın işlediğini düşündürür.

Mimari Sanatı: Yarık bağlantı kanalının kriyo-EM ile ortaya konan zarif, simetrik ve modüler yapısı 20, formun işleve mükemmel bir şekilde uyarlandığı bir moleküler sanat örneğidir. Altı özdeş parçadan bir yarım kanalın ve iki yarım kanaldan tam bir kanalın inşa edilmesi, hem ekonomik hem de son derece işlevsel bir mimari anlayışını sergilemektedir.

2. İndirgemeci Dil ve Nedensellik Analizi

Bilimsel literatürde, “klaudinler bir bariyer oluşturmaya karar verir” veya “doğal seçilim bu bağlantıyı tasarladı” gibi ifadelere sıkça rastlanır. Bu ifadeler, karmaşık süreçleri basitleştirmek için kullanılan birer mecazi kısayoldur.29 Ancak bu dil, daha derin bir nedensellik sorusunu göz ardı etme riski taşır. Proteinler veya genler, bir niyet veya şuur ile hareket etmezler; onlar, belirli fiziksel ve kimyasal kanunlar çerçevesinde işlerler.

Bu noktada, kanunların kendilerinin fail değil, işleyişin bir tanımı olduğunu vurgulamak önemlidir. Yerçekimi kanunu, bir elmanın nasıl düştüğünü tarif eder, ancak elmayı düşüren failin kendisi değildir. Benzer şekilde, biyokimya kanunları da proteinlerin nasıl etkileşime girdiğini tanımlar. Ancak, hem etkileşime giren bu hassas yapıdaki bileşenlerin hem de bu işleyişi mümkün kılan kanunların varlığı, nedenselliğin daha temel bir seviyesine işaret eder.

3. Hammadde ve Sanat Ayrımı Analizi

İncelenen sistemleri anlamak için, onları oluşturan “hammadde” ile bu hammaddeden inşa edilen “sanatlı eser” arasındaki farkı görmek kritik bir öneme sahiptir.

Hammadde: Bu bağlantıların hammaddesi, temelde doğrusal bir amino asit dizisinden ibaret olan polipeptit zincirleridir. Bu zincirler, katlanmamış haldeyken, yapışma, iletişim veya bariyer oluşturma gibi herhangi bir işlevsel özelliğe sahip değildir. Onlar, karbon, hidrojen, oksijen ve azot atomlarından oluşan cansız ve şuursuz birer molekül yığınıdır.

Sanat: Sanat ise, bu hammaddenin belirli bir plan dahilinde üç boyutlu olarak katlanması ve ardından yüzlerce proteinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan, tam işlevsel, çok parçalı moleküler makinelerdir. Örneğin, tam bir dezmozom kompleksi veya bir yarık bağlantı kanalı birer sanat eseridir.

Bu ayrım ışığında şu sorular ortaya çıkmaktadır: Kendilerinde bulunmayan özellikler, yani “sanat”, hammaddeye nereden gelmiştir? Cansız ve şuursuz amino asit zincirleri, nasıl olur da kendilerinde olmayan bir plana tabi olarak, hassas üç boyutlu şekillere bürünüp ardından kendiliğinden çok daha karmaşık ve işlevsel bir bütünü oluşturacak şekilde bir araya gelir? Bir yarık bağlantı kanalının “düzenlenmiş bir geçit” olma veya bir dezmozomun “mekanik stres emici” olma gibi ortaya çıkan (emergent) özellikleri, tekil protein zincirlerinde bulunmazken, bu özellikler bütüne nasıl kazandırılmıştır? β-katenin gibi bir proteinin hem zarda yapısal bir çapa hem de çekirdekte bir sinyal düzenleyici olarak iki farklı ve karmaşık görevle donatılması 13, hammaddenin özelliklerini aşan bir sanatın ve gayenin varlığını düşündürmektedir.

Sonuç

Hücreler arası bağlantılar, basit birer hücresel yapıştırıcı olmanın çok ötesinde, çok hücreli yaşamın temelini oluşturan dinamik, düzenlenmiş ve vazgeçilmez moleküler makinelerdir. Bilimsel veriler, bu sistemlerin her bir parçasının belirli bir amaç için hassas bir şekilde tertip edildiği, işlevsel olarak özelleştiği ve birbiriyle bütünleşik bir nizam içinde çalıştığı bir tablo sunmaktadır. Moleküler düzeyde gözlemlenen bu karmaşıklık, özgüllük ve mimari, son derece ileri bir mühendislik ve sanat sergilemektedir.

Bu raporda, hücreler arası bağlantıların yapısı ve işleyişine dair mevcut bilimsel kanıtlar objektif bir şekilde sunulmuştur. Bu delillerin ışığında, böylesine girift ve sanatlı sistemlerin nihai kökeni hakkında bir karara varmak, sunulan verileri tefekkür ederek bir sonuca ulaşmak, okuyucunun kendi aklına ve vicdanına bırakılmıştır.

Kaynakça

Alberts, B., Johnson, A., Lewis, J., Raff, M., Roberts, K., & Walter, P. (2002). Molecular Biology of the Cell (4th ed.). Garland Science. 1

Antonsen, F. O., & Edwards, D. H. (2003). Differential dye coupling in the lateral giant neurons of the crayfish. Journal of Comparative Neurology, 464(1), 35-46. 24

Bloomfield, S. A., & Völgyi, B. (2009). The diverse logic of retinal gap junctions. Nature Reviews Neuroscience, 10(7), 495-506. 24

Cheng, X., & Koch, P. J. (2004). The world according to desmosomes. Journal of Dermatological Science, 36(2), 65-76. 15

Daniel, J. M., Ireton, R. C., & Reynolds, A. B. (2002). The catenin p120(ctn) interacts with Kaiso, a novel BTB/POZ domain zinc finger transcription factor. Molecular and Cellular Biology, 22(21), 7469-7481. 13

Farquhar, M. G., & Palade, G. E. (1963). Junctional complexes in various epithelia. The Journal of Cell Biology, 17(2), 375-412. 4

Garcia, M. A., Nelson, W. J., & Chavez, N. (2018). Cell-cell junctions organize structural and signaling networks. Cold Spring Harbor Perspectives in Biology, 10(4), a029181. 15

Green, K. J., Jaiganesh, S., & Broussard, J. A. (2020). Desmosomes: new perspectives on the flexible adhesive complexes that hold us together. Journal of Cell Science, 133(18), jcs246660. 15

Hartsock, A., & Nelson, W. J. (2008). Adherens and tight junctions: structure, function and connections to the actin cytoskeleton. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Biomembranes, 1778(3), 660-669. 13

Hatzfeld, M., Keil, R., & Magin, T. M. (2017). Desmosomes and intermediate filaments: their consequences for tissue mechanics. Cold Spring Harbor Perspectives in Biology, 9(9), a029157. 15

Hegazy, M., & Emtenani, S., et al. (2022). Desmosomes at a glance. Journal of Cell Science, 135(12), jcs259928. 15

Horikawa, K., & Armstrong, W. E. (1988). A versatile means of intracellular labeling: injection of biocytin and its detection with avidin conjugates. Journal of Neuroscience Methods, 25(1), 1-11. 24

Ikenouchi, J. (2018). Roles of lipids in the formation and maintenance of the tight junction. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Biomembranes, 1860(5), 964-969. 6

Jones, K. R., Liu, Y., & Bruce, I. C. (2012). The catenin p120ctn is a master regulator of Kaiso-mediated transcriptional repression. Journal of Biological Chemistry, 287(10), 7384-7394. 13

Kluger, M. S., Clark, P. R., & Kevil, C. G., et al. (2013). Claudin-5 controls intercellular barriers of human dermal microvascular but not human umbilical vein endothelial cells. Microcirculation, 20(4), 305-316. 31

Kumar, N. M., & Gilula, N. B. (1996). The gap junction communication channel. Cell, 84(3), 381-388. 24

Maeda, O., Usami, N., & Kondo, M., et al. (2004). Plakoglobin (gamma-catenin) has TCF/LEF family-dependent and -independent roles in tumorigenesis. Oncogene, 23(4), 964-972. 13

Maître, J. L., & Heisenberg, C. P. (2013). Three functions of cadherins in cell adhesion. Current Biology, 23(14), R626-R633. 13

Martinez, A. D., Acuna, R., & Araya, D., et al. (2009). Gap junctions in the peripheral and central auditory system: a review. Biological Research, 42(2), 171-183. 24

Meng, W., & Takeichi, M. (2009). Adherens junction: molecular architecture and regulation. Cold Spring Harbor Perspectives in Biology, 1(6), a002899. 4

Najor, N. A. (2018). Desmosomes in human disease. Annual Review of Pathology: Mechanisms of Disease, 13, 51-70. 15

Otani, T., & Furuse, M. (2020). Tight junction structure and function revisited. Trends in Cell Biology, 30(10), 805-817. 6

Pasdar, M., & Nelson, W. J. (1989). Regulation of desmosome assembly in MDCK epithelial cells: coordination of synthesis, transport, and stabilization of desmoglein I and desmoplakins I and II. The Journal of Cell Biology, 109(4 Pt 1), 1641-1651. 15

Phelan, P., Nakagawa, M., & Wilkin, M. B., et al. (1998). Innexins: a family of invertebrate gap-junction proteins. Trends in Genetics, 14(9), 348-349. 24

Piontek, J., Günzel, D., & Protze, J., et al. (2020). The complex of claudins, TAMPs and JAMs in tight junctions. Seminars in Cell & Developmental Biology, 98, 3-13. 6

Ramena, G., & Ramena, R. (2018). Cell junctions: a brief review. International Journal of Research and Review, 5(10), 180-184. 13

Raya-Sandino, A., Hegazy, M., & Green, K. J. (2021). Desmosomes in tissue development and disease. Current Opinion in Cell Biology, 72, 1-10. 13

Rubsam, M., Broussard, J. A., & Wickström, S. A., et al. (2018). Adherens junctions and desmosomes: structure, function, and connections to the actin and intermediate filament cytoskeletons. Comptes Rendus Biologies, 341(11-12), 471-482. 15

Shang, S., Hua, F., & Hu, Z. W. (2017). The regulation of beta-catenin activity and its pathological implications. Scandinavian Journal of Immunology, 85(1), 19-32. 13

Shen, L., Weber, C. R., & Raleigh, D. R., et al. (2008). Tight junction remodeling requires ZO-1-dependent recruitment of the DIV-GDI-Rab13 complex to the apical junctional complex. The Journal of Cell Biology, 182(3), 477-486. 8

Shigetomi, K., Ikenouchi, J., & Shii, T., et al. (2023). Sphingomyelin is required for the barrier function of tight junctions. Journal of Cell Science, 136(1), jcs260558. 6

Solanas, G., & Batlle, E. (2011). E-cadherin and epithelial-mesenchymal transition in the intestine. Cold Spring Harbor Perspectives in Biology, 3(11), a004739. 13

Staehelin, L. A. (1974). Structure and function of intercellular junctions. International Review of Cytology, 39, 191-283. 5

Stewart, W. W. (1978). Functional connections between cells as revealed by dye-coupling with a highly fluorescent naphthalimide tracer. Cell, 14(4), 741-759. 24

Sugawara, T., Tamura, A., & Furuse, M. (2021). The molecular architecture of tricellular tight junctions. Seminars in Cell & Developmental Biology, 118, 45-53. 6

Takeichi, M. (2014). Dynamic contacts: rearranging adherens junctions to drive epithelial remodelling. Nature Reviews Molecular Cell Biology, 15(6), 397-410.

Tsukita, S., Tanaka, H., & Tamura, A. (2019). The claudins: from tight junctions to biological systems. Trends in Biochemical Sciences, 44(2), 141-152. 6

Turner, J. R. (2009). Intestinal mucosal barrier function in health and disease. Nature Reviews Immunology, 9(11), 799-809. 8

Van Itallie, C. M., & Anderson, J. M. (2014). The role of claudins in determining paracellular charge selectivity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(22), 7930-7931. 6

Yamada, S., Pokutta, S., & Drees, F., et al. (2005). Deconstructing the cadherin-catenin-actin complex. Cell, 123(5), 889-901. 13

Yu, D., Marchiando, A. M., & Weber, C. R., et al. (2010). Myosin light chain kinase-dependent regulation of ZONAB in intestinal epithelial cells. Molecular Biology of the Cell, 21(12), 2054-2063. 8

Zimmer, K. A., & Kowalczyk, A. P. (2020). The role of lipids in the assembly and maintenance of adhesion complexes. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular and Cell Biology of Lipids, 1865(1), 158434. 15

Alıntılanan çalışmalar

Cell Junctions - Molecular Biology of the Cell - NCBI Bookshelf, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK26857/
Cell junction - Wikipedia, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Cell_junction
Hücre bağlantıları - Vikipedi, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCcre_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1
Adherens Junction: Molecular Architecture and Regulation - PMC, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2882120/
A short guide to the tight junction - PMC, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11128289/
A short guide to the tight junction | Journal of Cell Science | The Company of Biologists, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://journals.biologists.com/jcs/article/137/9/jcs261776/347159/A-short-guide-to-the-tight-junction
Cell Adhesion at the Tight Junctions: New Aspects and New Functions - MDPI, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.mdpi.com/2073-4409/12/23/2701
Research - Cell biology of tight junction structure & function - Turner Lab, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://jrturnerlab.com/research-area/cell-biology-of-tight-junction-structure-and-function/
Tight Junction Structure and Function Revisited, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://elearning.unite.it/pluginfile.php/280497/mod_resource/content/1/Tight%20Junction%20Structure%20and%20Function%20Revisited.pdf
Adherens and Tight Junctions: Structure, Function and Connections to the Actin Cytoskeleton - PMC, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2682436/
Molecular Components of the Adherens Junction - PMC - PubMed Central, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2276178/
Cardiac Adherens Junctions: A Comprehensive Review - Number Analytics, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.numberanalytics.com/blog/cardiac-adherens-junctions-review
Adherens junction proteins on the move—From the membrane to the nucleus in intestinal diseases - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/cell-and-developmental-biology/articles/10.3389/fcell.2022.998373/full
Adherens Junction - GeeksforGeeks, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.geeksforgeeks.org/biology/adherens-junction/
Desmosomes at a glance | Journal of Cell Science | The Company of Biologists, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://journals.biologists.com/jcs/article/137/12/jcs261899/358947/Desmosomes-at-a-glance
The desmosome: cell science lessons from human diseases, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://journals.biologists.com/jcs/article/119/5/797/29255/The-desmosome-cell-science-lessons-from-human
Desmosomes: Structure, Pathologies, and Signaling Dynamics - The Korean Journal of Clinical Laboratory Science, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.kjcls.org/journal/view.html?doi=10.15324/kjcls.2025.57.1.1
Structure, Function and Regulation of Desmosomes - PMC, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4336551/
Structure, function, and regulation of desmosomes - Penn State Research Database, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pure.psu.edu/en/publications/structure-function-and-regulation-of-desmosomes
Structure of the gap junction channel and its implications for its …, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11114897/
Gap Junction: Definition, Function, Structure | Biology Dictionary, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://biologydictionary.net/gap-junction/
(PDF) Gap Junctions: Basic Structure and Function - ResearchGate, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.researchgate.net/publication/232779597_Gap_Junctions_Basic_Structure_and_Function
Hücreler Arası Bağlantılar (Makale) | Khan Academy, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://tr.khanacademy.org/science/biology/structure-of-a-cell/cytoskeleton-junctions-and-extracellular-structures/a/cell-cell-junctions
Gap Junctions in the Nervous System: Probing Functional Connections Using New Imaging Approaches - Frontiers, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/cellular-neuroscience/articles/10.3389/fncel.2018.00320/full
Hücreler Arası İletişim (Makale) - Khan Academy, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://tr.khanacademy.org/science/biology/cell-signaling/mechanisms-of-cell-signaling/a/introduction-to-cell-signaling
Connexin Gap Junction Channels and Hemichannels: Insights from High-Resolution Structures - MDPI, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.mdpi.com/2079-7737/13/5/298
Structure of the connexin-43 gap junction channel in a putative closed state - eLife, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://elifesciences.org/reviewed-preprints/87616v1/reviews
Gap Junction Channel Structure in the Early 21st Century: Facts and Fantasies - PMC, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2819411/
TiKiPedi Yayın Anayasası.docx
Molecular Biology of the Cell - NCBI Bookshelf, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK21054/
Is Caludin-5 a specific protein for assessment of tight junction formation in HUVEC?, erişim tarihi Ağustos 2, 2025, https://www.researchgate.net/post/Is-Caludin-5-a-specific-protein-for-assessment-of-tight-junction-formation-in-HUVEC